Historia
Kościół we wsi Chmeľovec (pierwotnie zwanej Komloš, a w 1251 roku odnotowanej jako Cumlous), został wzniesiony około połowy XIII wieku. Być może do jego budowy przyczynili się bracia German, Renald i Iwud, którzy wówczas posiadali miejscowe dobra z nadania króla Beli IV. W latach 30-tych XIV wieku w kościele pracował proboszcz o imieniu Lukáš, przy czym sam kościół nosić miał wówczas wezwanie św. Kosmy i Damiana. W pierwszej ćwierci XV stulecia wnętrze kościoła ozdobiono freskami. W czasie reformacji budynek przeszedł w ręce ewangelików, którzy mogli wprowadzić pierwsze nowożytne modyfikacje budowli, związane z odmiennymi wymaganiami swojego kultu. W 1967 roku przeprowadzono remont zabytku, z uwagi na liczne pęknięcia i groźbę zawalenia, lecz niestety w trakcie tych prac zniszczeniu uległy średniowieczne polichromie. Budowla wzmocniona została wówczas przyporami.
Architektura
Kościół wzniesiony został jako prosta, niewielka budowla o prostokątnym, jednonawowym korpusie i prezbiterium w formie podkowiastej apsydy. Budynek nie posiadał wieży, a nawet zakrystii. Jego wnętrze najpewniej oświetlane było niedużymi oknami o półkolistych zwieńczeniach, natomiast we wschodniej ścianie apsydy przepruto nieco bardziej nietypowy otwór cylindryczny. Tradycyjnie dla okresu średniowiecza cała elewacja północna pozbawiona była otworów. Wszystkie elewacje były proste, pozbawione zdobień lub podziałów, mury nie były podparte żadnymi przyporami. Wejście umieszczone został jedynie pośrodku ściany zachodniej.
Wnętrze kościoła w okresie gotyku pokryte zostało ściennymi polichromiami, umieszczonymi między innymi w apsydzie, na łuku tęczowym i północnej ścianie nawy. Charakteryzowały się one żywymi kolorami i najwyraźniej były autorstwa podróżującego artysty, ponieważ podobna stylistyka nie została zastosowana nigdzie indziej w regionie. W apsydzie umieszczona została postać apostoła, prawdopodobnie pierwotnie otoczona innymi apostołami. Pod nimi znajdowała się malowana kotara z ozdobną dekoracją, a po wewnętrznej stronie łuku tęczowego umieszczony był wizerunek św. Bartłomieja i łaciński napis dedykacyjny. Na północnej ścianie nawy znajdowały się sceny z legendy o św. Władysławie z postacią świętego na koniu i Kumanem. Ważnym elementem malowideł było szerokie zastosowanie różnych elementów zdobniczych.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny, XIII-wieczny układ przestrzenny, ale nie uniknął w okresie nowożytnym kilku istotnych modyfikacji. Mury nawy ze względu na problemy statyczne są dziś podparte przyporami, okna są powiększone i zamknięte łukami odcinkowymi, a wnętrze zmieniło wystrój (między innymi w zachodnią części nawy wstawiono emporę). Spośród późnoromańskich detali architektonicznych zachował się okulus w apsydzie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kotorová-Jenčová M., Výskum exteriéru kostola sv. Michala v Chmeľovci, „Avans”, Nitra 2015.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok prvý A-J, red. A.Güntherová, Bratislava 1967.