Historia
Osada Wojsławice pojawiła się w źródłach pisanych w 1311 roku, kiedy to Wacław Lis (Lisowic) z rodu Zarembów, otrzymał ją od Władysława Łokietka, wraz z miastem Lutomiersk oraz wsiami: Majków, Rokszyce, Pstrokonie i Woźniki. W drugiej połowie XIV wieku wszystkie te dobra znalazły się w rękach Jastrzębców i Porajów. W połowie XV wieku Wojsławice były już własnością króla, pozostając w tenucie Koniecpolskich, by następnie w końcu tamtego stulecia wejść w skład kompleksu majątkowego rodziny Wężyków z Woli Wężykowej (w 1485 roku z Wojsławic i z Woli Wężykowej pisał się niejaki Piotr Wężyk).
Około połowy XVI wieku z inicjatywy przedstawicieli rodu Wężyków przeprowadzono w Wojsławicach budowę murowanego, niewielkiego zamku. Być może jego fundatorem był chorąży sieradzki Piotr i jego żona Magdalena lub ich syn, także o imieniu Piotr. Prace zapewne ukończono przed 1579 rokiem, kiedy to po raz pierwszy w źródłach pisanych odnotowano nazwisko „Woyslawscy”, utworzone od gałęzi rodu Wężyków mieszkających w Wojsławicach. Do budowy zamku, oprócz chęci posiadania wygodniejszej siedziby mieszkalnej, przyczynić się mógł fakt, iż od drugiej połowy XVI wieku nieodległy Szadek stał się siedzibą sejmików i zjazdów szlachty województwa sieradzkiego, a miasto weszło wówczas w okres dobrobytu.
W 1552 roku udziały w Wojsławicach miało trzech synów starszego Piotra Wężyka: Stanisław, Piotr i Jan. Trzech dalszych potomków tego rodu figurowało jako udziałowcy Wojsławic w 1583 roku, ale do końca XVI wieku Wężykowie przestali być właścicielami Wojsławic. W 1652 roku na ośmiu łanach przebywało w Wojsławicach dziesięciu osadników. W 1721 roku właścicielem Wojsławic był Stanisław Przerębski, chorąży sieradzki, który scedował wieś na rzecz swego syna Mikołaja. Jeszcze w trzeciej ćwierci XVIII wieku zamek był użytkowany, choć znajdował się w złym stanie. Zapewne niedługo później został porzucony i popadł w ruinę.
Architektura
Niewielkie założenie zostało wzniesione na wyspie pośrodku jednego z czterech stawów przez które przepływał niewielki ciek wodny, mający swe źródła w lasach między Wojsławicami a Szadkiem. Podstawowym materiałem budowlanym zamku był kamień i cegła, łączone zaprawą ubogą w wapno. Granitowe kamienie o zróżnicowanej wielkości stanowiły fundament budowli, odpowiednio dobierane kształtowały także zewnętrzne narożniki partii nadziemnych. Pozostałe części wymurowano z cegieł o średnich wymiarach.
Zamek składał się z murów obwodowych o grubości około 1,7 metra, wzniesionych na czworobocznym planie zbliżonym do kwadratu, długości 23 metrów i szerokości od 20,5 do 21,7 metrów. Część południową wypełniał dwuprzestrzenny dom mieszkalny o wymiarach 8,9 x 23 metry. Pozostałą część wewnątrz obwodu murów zajmował dziedziniec o wymiarach 10 x 20 metrów. W murze wschodnim usytuowano bramę wjazdową, flankowaną przez wieżę na planie półkola w narożniku północno – wschodnim. Bramę stanowił większy otwór dla konnych o szerokości około 2,5 metra oraz mniejsza furta szerokości 1 metra dla pieszych.
Budynek mieszkalny dzielił się w przyziemiu na dwa pomieszczenia: większe zachodnie o wymiarach 5,5 x 10 metrów i nieco mniejsze wschodnie wielkości 5,5 x 7 metrów. Obydwa były dostępne bezpośrednio z dziedzińca i nie połączone ze sobą. Wschodnie mogło być podsklepione. Prawdopodobnie na drugiej kondygnacji usytuowana była duża izba o charakterze reprezentacyjnej auli oraz pomieszczenia mieszkalne, do których prowadził drewniany ganek przystawiony do elewacji budynku od strony dziedzińca. Ganek ten mógł być też połączony z chodnikiem straży, jaki zapewne pierwotnie wieńczył koronę muru obronnego. Najwyższą część budynku stanowić mogło przykryte dwuspadowym dachem wysokie poddasze. Pomieszczenia mieszkalne domu ogrzewane były piecami kaflowymi.
Stan obecny
Ruiny zamku obecnie nadal znajdują się na terenie wyspy, nieco pomniejszonej z powodu wyższego niż pierwotnie poziomu wody. Jest ona własnością prywatną, lecz od 2005 roku dostępną za pomocą mostu i udostępnioną odpłatnie dla mieszkańców (wędkarzy) oraz turystów. Do dziś zachowały się relikty murów dwóch izb budynku mieszkalnego oraz wieży. W momencie podjęcia prac badawczych zachowany odcinek muru południowego dochodził do wysokości 3,9 metra ponad poziomem gruntu, a wschodni osiągał 3,5 metra.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Augustyniak J., Zameczek w Wojsławicach, „Biuletyn Szadkowski”, 10/2010.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Kajzer L., Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004.