Historia
Pierwszy kościół zbudowany został zapewne niedługo po tym, gdy w 1255 roku książę sieradzki Kazimierz nadał mieszczanom sieradzkim przywilej na lokację miasta Warty. Miasto to oraz kościół uległy spaleniu w trakcie zbrojnej wyprawy krzyżaków w 1331 roku. Odbudowany kościół odnotowano w źródłach pisanych dopiero w 1387 roku. W 1455 roku kościół złożył na wojnę pruską 17 grzywien i 3 skojce srebra, zaś między 1474 a 1476 arcybiskup gnieźnieński Jakub z Sienna osadził przy nim mansjonarzy. Prawdopodobnie kościół był niszczony pożarami jakie nawiedzały miasto w 1465, 1524, 1757, 1794, 1800 i 1882 roku. W 1800 dach i sklepienie zawaliło się, zniszczeniu uległy też dwie wieże. Następnie w opuszczonej budowli urządzono magazyn wojskowy, remont przeprowadzono natomiast w 1815 i 1872 roku.
Architektura
Kościół usytuowany został po południowo – zachodniej stronie rynku, przy trakcie do Kalinowej. W XIV wieku uzyskał on formę orientowanej względem stron świata pseudobazyliki o wymiarach około 19 x 38 metrów, składającej się z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu, niższego, dwuprzęsłowego prezbiterium na wschodzie zamkniętego trójbocznie, oraz zakrystii po stronie północnej prezbiterium. Charakterystycznym elementem budowli były z pewnością dwie czworoboczne wieże, jedna po stronie północnej korpusu, druga po stronie południowej.
Kościół opięto od strony zewnętrznej uskokowymi przyporami, w tym w narożach przekątniowymi. Pomiędzy nimi przebite zostały okna, pierwotnie zapewne o ostrołucznych zamknięciach. Ozdobą budowli był szczyt zachodni, rozczłonkowany ostrołukowymi blendami, podobnie udekorowana została też wschodnia ściana zakrystii.
Otwory wejściowe obramiono ostrołucznie zamkniętymi portalami z uskokowymi ościeżami, przy czym portal w fasadzie zachodniej udekorowano czterema rzędami podwójnych wałków, a portal z nawy do wieży północnej dwoma wałkami i wklęską. Kolejne portale umieszczono między zakrystią a prezbiterium oraz w ścianie południowej z nawy do wieży. Nawę główną otwarto do naw bocznych ostrołucznymi arkadami wspartymi na czworobocznych filarach.
Stan obecny
Kościół pierwotny układ i bryłę zachował jedynie częściowo, gdyż nie dotrwała do czasów współczesnych południowa wieża, a mury zostały obniżone w XVII wieku. Mocno przekształcone zostało wnętrze, w którym zniszczeniu uległy gotyckie sklepienia, okna utraciły pierwotne kształty. Widoczne są natomiast XIV-wieczne, profilowane portale: zachodni i południowy w korpusie oraz w zakrystii i w wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.