Historia
Zamek zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku prawdopodobnie przez Sędziwoja Pałukę, starostę generalnego Wielkopolski i wojewodę kaliskiego, jednego z najbliższych współpracowników króla Ludwika Węgierskiego i beneficjenta hojnego nadania Zygmunta Luksemburskiego na Górnych Węgrzech. Nie można jednak wykluczyć, iż wznoszenie siedziby Pałuków rozpoczął już ojciec Sędziwoja, kasztelan rogoziński Sławnik. Pierwszy etap budowy miałby wówczas miejsce w latach 1358-1360, natomiast Sędziwój miałby jedynie ukończyć wznoszenie założenia obronno-rezydencjonalnego, co nastąpiłoby zapewne przed 1398 rokiem, kiedy to wspomniano o nieokreślonych bliżej pracach budowlanych przeprowadzonych niedawno przy murach zamku.
Po śmierci Sędziwoja Pałuka zamek przeszedł w ręce jego córek, a następnie w 1435 roku na skutek koligacji małżeńskich, stał się własnością Jana Czarnkowskiego herbu Nałęcz, po którym Szubin przejął jego syn Sędziwoj, wojewoda poznański. Już w XVI wieku dobra szubińskie miały zacząć podupadać („tantum agri deserti et celuntur pro curia sive castro in oppido Schubyn”, jak zapisano w Liber Beneficiorum Jana Łaskiego).
Po pożarze zamku w pierwszej ćwierci XVII wieku, stał się on w latach 30-tych siedzibą Krzysztofa Opalińskiego i został przebudowany na nowożytną rezydencję, choć nowy właściciel nie przebywał w nim zbyt często. Ostatecznie dał go jako wiano córce Zofii, której mężem został Adam Konarzewski. Kolejne zmiany nastąpiły w XVIII stuleciu za czasów Macieja i Stanisława Mycielskich. Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku budowla straciła na znaczeniu, popadła w ruinę i niestety została prawie całkowicie rozebrana.
Architektura
Zamek wybudowano na wzniesieniu wśród rozlewisk rzeki Gąsawki i podmokłych łąk, na południe od miasta. Dostęp do niego wiódł przez most i groblę. Zbudowany był z cegły w układzie gotyckim, na fundamencie z głazów eratycznych, jako założenie na planie kwadratu o wymiarach 42 x 42 metry z cofniętym narożnikiem południowo – wschodnim.
Mury obronne wzniesiono w dwóch etapach, przy czym po podwyższeniu osiągnęły około 7-8 metrów wysokości. Wjazd w ich obręb znajdował się mniej więcej pośrodku północnego odcinka. Umieszczono tam przejazd bramny poprowadzony przez prostokątny dom stanowiący część fasady zamku. Oprócz przejazdu bramnego w przyziemiu mieścił on jeszcze dwa pomieszczenia. Od strony zewnętrznej wsparty był kilkoma przyporami.
Część mieszkalną i reprezentacyjną zamku stanowiła czworoboczna wieża na planie zbliżonym do kwadratu, o długości boku około 17,5 metra i grubości murów około 2 metry. Nie była ona wysunięta przed lico murów obwodowych, natomiast była wzmocniona przez dwie rozmieszczone po przekątnej przypory (z których północno – wschodnia kryła najpewniej latrynę). Może to sugerować, iż pierwotnie liczyła więcej niż dwie lub trzy kondygnacje naziemne.
Stan obecny
Do dziś zachowały się fragmenty murów obwodowych, których wysokość w najwyższych miejscach w południowej części założenia sięga 7 metrów. W ostatnich latach teren zamku uporządkowano, mury zabezpieczono, lekko nadbudowano i uczytelniono. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kalinowska K., Ruiny zamku w Szubinie, „Ziemia 1972. Prace i materiały krajoznawcze”, Warszawa 1974.
Lasek P., Obronne siedziby rycerskie i możnowładcze w czasach Kazimierza Wielkiego [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A.Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 2, architektura obronna, Kalisz 2011.