Historia
Miasto wraz ze swym kościołem parafialnym ufundowane zostało przez Sędziwoja z Szubina, pochodzącego z możnego rodu Pałuków, polityka który w latach panowania Ludwika Węgierskiego wszedł do ścisłej elity władzy królestwa polskiego. Wpierw otrzymał urząd starosty generalnego Wielkopolski, a od 1377 roku starosty krakowskiego. Po powrocie z Małopolski został wojewodą kaliskim oraz ponownie starostą wielkopolskim, przyczyniając się w międzyczasie do osadzenia na tronie królowej Jadwigi i doprowadzając do jej małżeństwa z Jagiełłą, a zarazem do utworzenia unii polsko – litewskiej. Koniec życia Sędziwój spędził w rodzinnym Szubinie we wzniesionym przez siebie zamku i ufundowanej u progu działalności parafii.
Na przełomie XVI i XVII wieku kościół powiększono o manierystyczną kaplicę zwaną Jagiellońską, a w XVII-XVIII stuleciu założono nowożytne sklepienia nad nawą i zakrystią. W 1840 roku świątynię uszkodził pożar. Odbudowano ją dwa lata później, a w 1862 roku podwyższono gotycką wieżę, przekształcono sąsiadujące z nią półszczyty i wzniesiono południową kruchtę. W kolejnych latach kościół jeszcze kilkakrotnie odnawiano, między innymi w 1960 roku.
Architektura
Kościół farny Szubina wzniesiony został przy rynku miejskim, w jego południowo – wschodnim narożniku, z cegieł przy użyciu licznych czarnych zendrówek (w zakrystii ułożonych w cętkowany wzór, a w nawie zastosowanych tylko w dolnych partiach). Powstał jako średniej wielkości budowla o pojedynczej, trójprzęsłowej nawie, czworobocznej wieży zachodniej i dwuprzęsłowym prezbiterium, zakończonym na wschodzie wielobocznie. Elewacje kościoła obiegł od zewnątrz niski cokół, który nie objął położonej na północnej stronie prezbiterium zakrystii, powiększonej nieco później o pięcioboczną, wschodnią apsydę. Zakrystia w nietypowy sposób ujęta została dwiema płaskimi lizenami zamiast narożnych przypór.
Do nawy i prezbiterium pierwotnie wiodły dwa portale od południa, trzeci natomiast prowadził do kruchty umieszczonej w przyziemiu wieży. Wewnątrz opiętego przyporami prezbiterium założono sklepienie krzyżowo – żebrowe, tworzące w części wschodniego zamknięcia głębokie lunety w których znalazły się okna. Żebra sklepienia o przekroju wałka wciągnięto bezpośrednio w ściany, przy czym utworzyły one dość rzadki układ. Mianowicie promienisty układ płynnie połączono z żebrami diagonalnymi ostatniego przęsła, zacierając podziały na wielobok i część prostokątną. Wnętrze nawy w średniowieczu także mogło być sklepione (lub przynajmniej było planowane), o czym świadczyłyby przypory przy zewnętrznych elewacjach i opory sklepienne.
Forma kościoła szubińskiego, choć prosta, była dystyngowana, o czym świadczyły wąskie przypory, wysmukłe okna i proporcje, szkarpy prezbiterium mogły ponadto być pierwotnie zwieńczone jakąś gotycką dekoracją. Dzięki temu kościół wyróżniał się na tle innych świątyń wielkopolskich, szczególnie niecodzienną formą zakrystii.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego średniowieczny układ przestrzenny i bryłę, za wyjątkiem nowożytnej kaplicy północnej przy nawie, małego aneksu północnego i południowego przy prezbiterium oraz górnych partii wieży zachodniej, w trakcie przebudowy której przekształcono też sąsiednie półszczyty i portal zachodni. Nowożytne jest również sklepienie nad nawą i zakrystią oraz schody po południowej stronie wieży, wiodące na chór muzyczny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kowalski Z., Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.