Historia
Pierwszy, zapewne jeszcze drewniany kościół zbudowano w Szreńsku około 1470 roku. Na jego miejscu murowaną, późnogotycką farę wzniesiono około 1530 roku z prywatnej fundacji Feliksa Szreńskiego, właściciela miasta i wojewody płockiego, którego przed 1546 roku pochowano w bocznej kaplicy. W 1564 roku kościół konsekrowany został przez biskupa płockiego Piotra Myszkowskiego. Budowla była gruntownie odnawiana i częściowo przebudowana pod koniec XVIII wieku staraniem Jana Modzelewskiego, miejscowego proboszcza, kiedy to wymieniono dachy, przekształcono szczyt zachodni, wstawiono chór muzyczny i zatynkowano sklepienie prezbiterium. Kolejne prace remontowe prowadzono w połowie XX wieku, między innymi przywracając późnogotyckie sklepienie do pierwotnego kształtu.
Architektura
Kościół został zbudowany z cegły w wątku polskim (gotyckim), a więc warstwami w których na przemian układane były cegły główką i wozówką zwróconą do lica muru. Pierwotnie składał się z prostokątnej nawy o czterech przęsłach i węższego, czworobocznego prezbiterium o dwóch przęsłach po stronie wschodniej, nieco niesymetrycznie dostawionego (odchylenie od osi ku północy) oraz ze ścianą wschodnią wzniesioną pod skosem. Od strony północnej zbudowana została dwukondygnacyjna zakrystia ze skarbczykiem oraz dwuizbowym kapitularzem na piętrze, natomiast przy nawie od strony południowej usytuowano kaplicę św. Anny, zlicowaną ze ścianą wschodnią korpusu.
Zarówno nawę, prezbiterium, zakrystię, jak i kaplicę wzmocniono uskokowymi przyporami, w narożach umieszczonymi pod skosem. Pomiędzy nimi przebito ostrołukowe okna, a wolne płaszczyzny elewacji miejscowo ozdobiono romboidalnymi wzorami z cegły zendrówki oraz urozmaicono pozostawieniem otworów maczulcowych po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach. Pod okapem dachu nawy i prezbiterium poprowadzono tynkowaną opaskę (na zakrystii umieszczoną między kondygnacjami), podział horyzontalny elewacji zapewnił też gzyms cokołowy. Główną ozdobą budowli zapewne były gotyckie szczyty nawy i prezbiterium. Z nich wschodni, schodkowy, sześcioosiowy, ozdobiono dwułucznymi blendami oraz drobnymi wimpergami między sterczynami.
Wewnątrz prezbiterium zwieńczono sklepieniem gwiaździstym z żebrem przewodnim, nawę przykryto drewnianym stropem, w kaplicy natomiast zastosowano sklepienie kryształowe tworzące rysunek gwiazdy. Nawę od prezbiterium oddzielono arkadą tęczy o ostrołucznym zamknięciu, podobną arkadą otwarto też kaplicę na nawę. Ceglane żebra sklepienia prezbiterium osadzono przy arkadzie tęczy na kamiennych wspornikach, w pozostałych zaś miejscach wtopiono w ściany bez pośrednictwa konsol.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny, nowożytne są jedynie aneksy przy nawie. Z gotyckich szczytów zdobionych blendami i sterczynami zachował się jedynie wschodni szczyt prezbiterium, blendy widoczne są także przy wschodniej ścianie nawy i na półszczycie kaplicy. Okna były częściowo przekształcane. Wnętrze posiada dziś wystrój nowożytny, ale przetrwało gotyckie sklepienie w prezbiterium, arkada tęczy i sklepienie kaplicy. Z pierwotnego wyposażenia zobaczyć można drewnianą gotycką rzeźbę tzw. Pietę ze Szreńska, wykonaną w latach 1430-1440. Z czasów budowy kościoła częściowo ma pochodzić także mur otaczający świątynię.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, województwo warszawskie, zeszyt 9, Mława i okolice, red. I.Galicka, H. Sygietyńska, Warszawa 1985.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010.