Historia
Kościół zbudowany został w drugiej ćwierci XIII wieku. Po raz pierwszy poświadczony został pisemnie w 1263 roku, gdy w dokumentach wymieniony został miejscowy proboszcz Walter („plebanus in Reinwirdi villa”). W 1506 roku do bryły kościoła dobudowano wieżę i południowy aneks. Od 1552 roku kościół służył ewangelikom, którym odebrano go w 1654. Od 1713 rok był kościołem cmentarnym. Po wysiedleniu miejscowych Niemców po 1945 kościół zaczął niszczeć, lecz na szczęście uniknął całkowitej dewastacji. Pierwsze prace konserwacyjne przeprowadzono w 1959 roku, a następne w latach 60-tych i po 1977 roku.
Architektura
Kościół wymurowany został z kamienia łamanego i piaskowca (użytego w ościeżach okiennych i portalach, a także do wzmocnienia narożników), jako budowla jednonawowa o wymiarach 11,6 x 17,5 metra, z czworobocznym prezbiterium po stronie wschodniej o wymiarach 8,5 x 8,5 metra, zamkniętym półkolistą apsydą i podłużną zakrystią po północnej stornie prezbiterium. Na początku XVI wieku od zachodu dobudowana została czworoboczna wieża, natomiast od strony południowo – zachodniej czworoboczna przybudówka.
Wszystkie okna kościoła zamknięte zostały półkoliście, przy czym okna w apsydzie wzbogacono po bokach kolumienkami o głowicach z palmetową ornamentyką, osadzonymi zarówno od strony zewnętrznej jak i wewnątrz. Główne wejście umieszczono po stronie zachodniej nawy, w portalu o bogatych zdobieniach, uskokowym, pierwotnie zaopatrzonym w cztery pary kolumienek. Zwieńczono go półkolistą archiwoltą z półwałkami przechodzącymi w kolumny i zapewne trójkątnym szczytem (dodanym w okresie gotyku), z tympanonem zdobionym reliefem wyobrażającym motyw Drzewa Życia na tle splecionej wici roślinnej. Kielichowe głowice ozdobiono liśćmi oraz w ciekawy sposób ukośnie umieszczono, natomiast bazy mocno spłaszczono i osadzono na wspólnym, także skośnie umieszczonym cokole. Drugi portal umieszczono w ścianie południowej (otrzymał on dużo prostszą formę, profilowaną, ostrołucznie zamkniętą), trzeci natomiast, przeznaczony dla plebana, prowadził od południa do prezbiterium.
Nawa i prezbiterium przykryte były pierwotnie stropem drewnianym, wspartym w nawie na dwóch słupach. Obie części rozdzielono półkolistą arkadą tęczy, pozbawioną profilowania, z archiwoltą osadzoną na gzymsach impostowych. Wewnątrz nawy po stronie zachodniej już w średniowieczu funkcjonować musiała drewniana empora, o czym świadczyłby otwór wejściowy w górnej części ściany zachodniej.
Stan obecny
Kościół z racji stanu zachowania i braku poważniejszych przeróbek jest bardzo cennym zabytkiem architektury romańskiej. Jedynie okno południowe w prezbiterium i południowo – wschodnie w nawie powiększone zostały w trakcie budowy wieży i aneksu w XVI wieku. Z okresu tego zapewne pochodzi również portal południowy w nawie, a portal prezbiterialny został wówczas zamurowany. W XIX stuleciu podwyższono natomiast koronę murów nawy i prezbiterium oraz założono nowy strop.
W prezbiterium zachował się średniowieczny kamienny ołtarz, prawdziwym dziełem kunsztu kamieniarskiego jest jednak wspaniały portal z Drzewem Życia, pochodzący z XIII wieku. Wewnątrz prezbiterium zachowały się także malowidła o tematyce zwierzęcej i roślinnej, przedstawiające między innymi ptactwo, ryby i fantastyczne zwierzęta, prawdopodobnie pochodzące z drugiej ćwierci XIII stulecia. Można je bez przeszkód oglądać, gdyż obecnie kościół św. Jana i św. Katarzyny nie pełni już funkcji sakralnych, ale muzealne i wystawiennicze. W sezonie letnim otwarty jest od godz. 10.00 do 18.00.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Jarzewicz J., Kościoły romańskie w Polsce, Kraków 2014.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości S-Ż) i na Łużycach, Wrocław 1994.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.
Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.