Historia
Kościół w Strachocinie (Strachto w 1180 roku, Zartzig w 1487) został wzniesiony przez zakon joannitów pod koniec XIII wieku. Posiadali oni wieś od 1229 roku, kiedy to nadał im ją książę pomorski Barnim I, a na Pomorzu Zachodnim przebywali od około pierwszej połowy XII wieku. W 1373 roku odnotowany został pleban kościoła strachocińskiego o imieniu Albert.
W pierwszej połowie XVI wieku kościół w Strachocinie, podobnie jak większość budowli sakralnych na Pomorzu Zachodnim, przejęty został przez społeczność protestancką. Zapewne utracił wówczas status parafii, stając się filią Tychowa pod opieką magistratu miasta Stargard. Prawdopodobnie też zmiana kultu zapoczątkowała wymianę wyposażenia kościoła oraz wystroju jego wnętrza, w związku z odmiennymi wymaganiami protestanckiej liturgii.
Najprawdopodobniej kościół został poważnie zniszczony w czasie wojny 30-letniej w pierwszej połowie XVII wieku. Odbudowano go na początku XVIII wieku i powiększono o drewnianą dzwonnicę, a w XIX stuleciu poddano gruntownej renowacji i przebudowie. Wówczas przekształcono okna oraz utworzono portal południowy. W czasie wojny kościół uległ poważnym zniszczeniom. Zabytek został zdewastowany, a jego wyposażenie rozgrabione, pozostały jedynie ściany obwodowe i szczyty. Odbudowano go z ruin w latach 1992-2003.
Architektura
Mury obwodowe kościoła wybudowano z kamienia polnego, przy czym do wysokości 4 metrów od przyziemia posłużono się starannie obrobioną kostką granitową, układaną w regularne warstwy. Przypuszczalnie korona murów pierwotnie wzniesiona była w tej samej technice, ale została przebudowana na późniejszym etapie. Ewentualnie zmiana wynikła z przedłużających się prac budowlanych i ich dwuetapowości, dlatego ściany ukończono mniej starannie.
Kościół otrzymał najprostszą możliwą formę, w postaci budowli salowej na planie prostokąta o wymiarach 11 x 20 metrów. Tą prostą bryłę przykryto dwuspadowym dachem, pierwotnie być może krytym strzechą lub gontem, osadzonym na pozbawionych zdobień trójkątnych szczytach. Główne wejście do kościoła umieszczono w dwuuskokowym, ostrołucznym portalu zachodnim, obok którego utworzono elementy dekoracyjne: joannicki krzyż w obrysie koła, a po lewej stronie szachownicę wyrytą na granitowej kwadrze, najprawdopodobniej znak budowniczych. Drugi, także zamknięty ostrołucznie portal jednouskokowy osadzono w ścianie północnej.
Wnętrze kościoła przykryte było płaskim, drewnianym stropem, z belkami osadzanymi w gniazdach w murze. Nad nawą funkcjonowało ciemne poddasze, zaś przyziemie oświetlały niewielki, ostrołuczne, obustronnie rozglifione okna. Prezbiterium nie było wydzielone żadną arkadą ani masywniejszą przegrodą lektorium (brak śladów na ścianach). Skromne wyposażenie i detal architektoniczny tworzyła ścienna wnęka w murze wschodnim, zamknięta dwoma umieszczonymi pod skosem ściankami.
Stan obecny
Kościół zachował oryginalny, nie powiększony o żadne aneksy układ i pierwotne mury obwodowe, za wyjątkiem silnie przemurowanej ich korony. Niestety przekształcone zostały wszystkie okna, przebito też w XIX wieku portal południowy i okulus wschodni. Oryginalny portal przetrwał w ścianie północnej i zachodniej, a obok niego znaki krzyża joannickiego i słabo czytelnej szachownicy, a także fragment ławy okiennej i ościeża oryginalnego okna. Wewnątrz zachowały się na murze zachodnim trzy malowane późnośredniowieczne zacheusze (znaki dedykacyjne, umieszczane na ścianach świątyni w miejscu ich namaszczenia dokonanego przez biskupa). Przetrwała także wnęka ścienna w ścianie wschodniej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Satzig, Stettin 1908.
Katalog zabytków powiatu stargardzkiego, red. M.Majewski, tom II, Stargard 2010.
Piasek D., Średniowieczne kościoły granitowe Pomorza Szczecińskiego i Nowej Marchii, Gdynia 2023.