Historia
Kościół św. Zygmunta wybudowano w drugiej ćwierci XV wieku, na miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni. Fundatorem późnogotyckiej budowli był wojewoda sandomierski Dobiesław Oleśnicki i jego żona Katarzyna. Prace budowlane prawdopodobnie zakończono w 1432 roku, taką bowiem datę wykuto na tablicy erekcyjnej. Budowla została konsekrowana przez kardynała i biskupa krakowskiego, Zbigniewa Oleśnickiego, w 1442 roku.
W drugiej połowie XVI wieku kościół został czasowo zamieniony na zbór kalwiński. W czasach gdy był własnością protestantów przy zakrystii wzniesiono wieżową przybudówkę. W kolejnym stuleciu, podczas wojny polsko – szwedzkiej, budowla doznała poważnych uszkodzeń. W XVIII wieku, dzięki staraniom księdza proboszcza Szembeka, świątynia została wyremontowana i zwrócona katolikom.
W 1915 roku, w czasie prowadzonych w okolicy ciężkich walk I wojny światowej, kościół został poważnie uszkodzony, między innymi runęło sklepienie w nawie głównej i częściowo w prezbiterium. Odbudowę zabytku połączoną ze wzniesieniem północnej kruchty, przeprowadzono około 1930 roku, pod kierunkiem architekta Oskara Sosnowskiego.
Architektura
Kościół zbudowany został z cegły i kamienia wykorzystanego do detali architektonicznych. Utworzono go z czteroprzęsłowej nawy na planie wydłużonego prostokąta i węższego oraz nieco niższego, zamkniętego na wschodzie pięciobocznie prezbiterium. Do prezbiterium od północy przystawiono zakrystię ze skarbcem na piętrze. Nawę i prezbiterium przykryto osobnymi dachami dwuspadowymi, o kilku połaciach nad zamknięciem prezbiterium.
Od strony zewnętrznej kościół św. Zygmunta opięty został uskokowymi przyporami, w narożnikach umieszczonymi pod skosem za wyjątkiem przypory południowo – wschodniej nawy. Elewacje u podstawy okien i w części cokołowej ozdobiono fryzami ząbkowymi. Ponadto prezbiterium ujęto pod okapem dachu tynkowaną opaską. Wnętrza kościoła oświetlały okna ostrołukowe, rozglifione na zewnątrz i do wnętrza, o stosunkowo wąskich prześwitach. Dwuspadowy dach nawy od zachodu oparto na trójkątnym szczycie, wypełnionym ostrołukowymi blendami o układzie piramidalnym.
Główne wejście do kościoła wiodło od zachodu, portalem osadzonym na osi, zamykanym ryglem osadzanym w otworze w murze. Wewnątrz prezbiterium nakryte zostało sklepieniem krzyżowo-żebrowym (sześciodzielnym w przęśle wschodnim), opartym na wielobocznych wspornikach. Do przykrytej kolebką zakrystii utworzono z niego przejście osadzone w ostrołukowym portalu ciosowym, zaś z nawą połączono ostrołukową arkadą tęczy.
Stan obecny
Kościół pomimo ciężkich zniszczeń z okresu I wojny światowej, zachował do czasów współczesnych późnogotycką bryłę i układ przestrzenny. Nie zachowało się sklepienie w nawie, w prezbiterium musiało być natomiast częściowo rekonstruowane. Od południa i północy do nawy dostawione są nowożytne aneksy, od północnego – wschodu wieża z drugiej połowy XVI wieku. W prezbiterium znajduje się płaskorzeźbiona tablica erekcyjna z przedstawieniami figuralnymi i inskrypcją minuskułową.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III, województwo kieleckie, zeszyt 2, powiat iłżecki, red. J.Łoziński, B.Wolff, Warszawa 1957.