Historia
Parafia w Sampławie (Samplau, Samplawa) powstała w XIII wieku, natomiast kościół parafialny św. Bartłomieja zbudowano około 1330 roku. W źródłach pisanych z okresu średniowiecza wieś i kościół prawie w ogóle się nie pojawiały, wiadomo jedynie, iż na początku XV wieku miejscowa parafia była przez pewien czas nieobsadzona i na prośbę patrona biskup Arnold przekazał ją klerykowi Maciejowi z diecezji chełmińskiej. W XIX i XX wieku kościół został przebudowany, między innymi wzniesiono wówczas nawę poprzeczną.
Architektura
Kościół wzniesiono w stylu gotyckim z cegły układanej w wątku polskim (zwanym też gotyckim), oraz z kamienia polnego w partiach fundamentowych. Pierwotnie posiadał jeden z najprostszych możliwych układów, składając się z salowego, prostokątnego korpusu o szerokości 9,4 metra i długości 22,2 metrów, bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium. Po stronie zachodniej umieszczono smukłą wieżę na planie czworoboku o wymiarach 4,3 x 5,3 metra. Kościół charakteryzował się smukłymi proporcjami, spowodowanymi wydłużoną konstrukcją nawy w połączeniu z wąską wieżą.
Mury korpusu i wieży wzmocnione zostały w narożnikach ukośnie położonymi przyporami. Elewacje wzdłużne pozostawiono gładkie, rozdzielone jedynie niewielkimi ostrołucznymi oknami i prostymi, otynkowanymi blendami, prawdopodobnie pierwotnie pokrytymi malowidłami. Najbardziej ozdobne zwieńczenie uzyskała elewacja wschodnia, gdzie umieszczono gotycki szczyt schodkowy, rozczłonkowany pięcioma blendami w układzie piramidalnym. Środkową blendę i tynkowany fryz przebito niewielkim oknem poddasza, natomiast przyziemie ściany wschodniej nietypowo pozostawiono bez żadnego otworu, jedynie z trzema blendami (dwoma prostokątnymi i jedną zamkniętą odcinkowo). Także elewacje wieży udekorowano wysokimi blendami, mieszczącymi szczelinowe i lancetowate otwory.
Oryginalnie wejście do kościoła możliwe było tylko poprzez przyziemie wieży od strony zachodniej. Umieszczono tam portal osadzony w wysokiej, profilowanej uskokami wnęce, której wewnętrzny uskok utworzył zarazem ościeże okna nad wejściem. Portal zachodni oraz portal z wieży do nawy prawdopodobnie jako jedyne w kościele utworzono przy wykorzystaniu ceglanych kształtek. Wnętrze podwieżowej kruchty w średniowieczu było podsklepione, zaś korpus przykrywał jedynie drewniany strop.
Stan obecny
Niestety kościół został znacznie przebudowany na przełomie XIX i XX wieku, co zaburzyło pierwotną sylwetkę budowli i jej układ za sprawą dostawionego transeptu i małej kruchty przy jego zachodniej ścianie. Nowożytnym dodatkiem jest także zakrystia po stronie północnej oraz dwie przypory przy ścianach wzdłużnych korpusu. Co więcej przekształcone zostały okna korpusu, a niektóre przebite na miejscu pierwotnych blend.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Löbau, red. J.Heise, Danzig 1895.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.