Historia
Kościół w Rzyszczewie (Ristow) prawdopodobnie zbudowany został w XIV wieku, a w XV stuleciu przebudowany w stylistyce późnogotyckiej. W XVI wieku, podobnie jak większość budowli sakralnych na Pomorzu Zachodnim, stał się świątynią ewangelicką. Między XVIII a XIX stuleciem musiał być poddawany pracom remontowym, przy czym w trakcie któryś napraw przekształcono otwory okienne. W 1956 roku budowla powróciła w ręce katolików pod nowym wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP.
Architektura
Kościół usytuowano w północnej części wsi, u zbiegu drogi wiejskiej i jej odnogi wiodącej do folwarku. Wzniesiony został z cegły łączonej w wątku wendyjskim i kamienia polnego, jako budowla orientowana względem stron świata, składająca się z pojedynczej nawy na planie prostokąta, od wschodu zamkniętej niewielką, pięcioboczną apsydą, oraz z przysadzistej wieży na rzucie kwadratu od strony zachodniej. Wieża prawdopodobnie przykryta została dachem czterospadowym, nawa dachem dwuspadowym.
W narożnikach i między otworami okiennymi mury nawy podparto dwuskokowymi przyporami, przy czym te w narożach umieszczono dość archaicznie, nie pod skosem a prostopadle do osi wzdłużnej kościoła. Elewacje zewnętrzne nawy ozdobione zostały kolistymi blendami oraz tynkowaną opaską poprowadzoną pod okapem dachu. Nieco niższa opaska umieszczona została także na wschodniej apsydzie. Dach tej ostatniej w większości przysłonił wschodni szczyt nawy, ale wolny fragment wykorzystano do utworzenia bliźnich, zamkniętych półkoliście blend, zwieńczonych płycinami kolistymi. Wewnątrz nawę przykryto drewnianym stropem, a prezbiterium w apsydzie wyróżniono sklepieniem sześciodzielnym. Obie te części połączyła ostrołuczna arkada.
Masywna, przysadzista bryła wieży rozdzielona została po stronie zachodniej w przyziemiu ostrołucznym, profilowanym uskokami portalem. Powyżej surowa fasada ozdobiona została tylko dwoma kolistymi wnękami oraz rzędem wtopionych w mur kamieni młyńskich. Bardziej dekoracyjną formę uzyskała ściana południowa, zapewne z tego powodu, że zwrócona była w stronę wsi. Podzielono ją rzędem lancetowatych blend a także udekorowano rombowym wzorem z wypalanej do czarnego koloru zendrówki. Elewacja północna podzielona została rzędem podobnych blend, ale bez dekoracji zendrówkowej.
Stan obecny
Kościół zachował uzyskany w średniowieczu układ przestrzenny. Przekształcona została w okresie nowożytnym większość otworów okiennych, w ścianie południowej przebito nowe wejście do nawy, a wewnątrz zmieniono wystrój i wyposażenie (między innymi w przyziemiu wieży wydzielono zakrystię). Przetrwały natomiast liczne zdobienia zewnętrznych elewacji wszystkich części budowli, a także sklepienie apsydy w środku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin, Die Kreise Köslin, Kolberg-Körlin, Belgard und Schlawe, Kreis Schlawe, red. L.Böttger, Stettin 1892.