Historia
Kościół św. Piotra i Pawła, pierwotnie pod wezwaniem św. Małgorzaty, wzniesiony został około połowy XIII wieku, być może z fundacji Wydźgi z rodu Powałów. Nazywany był również Kobylim Kościołem, według tradycji która przekazała informacje, że pieniądze na jego budowę pochodziły ze sprzedaży dzikich koni pasących się na tym terenie. W 1783 roku i następnie w 1845 roku kościół był remontowany. W 1896 roku zbudowano chór muzyczny i zmieniono kształt części otworów okiennych.
Architektura
Niewielki kościół wymurowano z cegły w układzie mieszanym, jako budowlę późnoromańską o nawie na rzucie zbliżonym do kwadratu wielkości 8,6 x 8,4 metra i krótszym oraz węższym prezbiterium o wymiarach 5,4 x 4,2 metra. Od strony zachodniej usytuowano czworoboczną wieżę na rzucie czworoboku długości 4,2 metra i szerokości 2,8 metra.
Wieża uzyskała charakterystyczny i rzadko spotykany kształt. Do wysokości gzymsu jej rzut był wydłużonym prostokątem, dłuższym bokiem przylegającym do nawy, powyżej natomiast przechodził za sprawą uskoku muru w rzut kwadratu. W jej przyziemu umieszczono kruchtę, a na piętrze emporę. Zarówno przyziemie jak i piętro wieży otwarto na nawę szerokimi arkadami. Arkadą o półkolistej archiwolcie rozdzielono nawę od prezbiterium.
Pierwotny portal wejściowy do kościoła znajdował się po stronie południowej nawy. Okna były wąskie, zamknięte półkoliście, obustronnie rozglifione. Ciekawym elementem budowli była triada okien na wschodniej ścianie prezbiterium, rozmieszczona piramidalnie, a więc ze środkowym oknem wyższym od dwóch bocznych.
Stan obecny
Kościół przetrwał do czasów współczesnych prawie w nienaruszonym stanie. Nie zmieniony został zwłaszcza układ przestrzenny, poza górnymi kondygnacjami wieży. Wynikiem neogotyckiej renowacji są arkady otwierające się z wieży do nawy. W trakcie tych XIX-wiecznych prac zatarto także ślady po emporze, za sprawą wstawiania nowego chóru muzycznego. Nowożytna jest też zakrystia przy prezbiterium, górna część wieży i niektóre przekształcone okna. Z pierwotnych detali przetrwała wschodnia triada otworów w prezbiterium, okno w ścianie północnej prezbiterium, okno w północnym murze nawy, szczelinowe okna wieży i jedno małe, półkoliste okno w dolnej kondygnacji wieży. Przetrwał także, choć jest zamurowany, pierwotny portal wejściowy, archiwolta arkady tęczy i część gzymsu w południowo – wschodnim narożniku nawy. Na elewacjach znajdują się również płytkie wgłębienia w cegłach, które najprawdopodobniej są pozostałościami po wzniecaniu ognia w Wielką Sobotę za pomocą drewnianych świdrów ogniowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.