Historia
Kościół miejski w Reczu po raz pierwszy wzmiankowano w źródłach pisanych w 1296 roku, kiedy to margrabiowie Otto, Konrad i Henryk przekazali prawo patronatu nad świątynią miejscowym cysterkom. Murowaną, gotycką budowlę pod wezwaniem św. Katarzyny wzniesiono około lat 1340-1355, zapewne na miejscu wcześniejszej budowli zniszczonej w wielkim pożarze miasta w 1340 roku. W XV wieku dobudowana została wieża kościelna oraz sklepienie nawy głównej. W 1859 roku kościół został gruntownie odrestaurowany, przy czym niestety wymieniono dużą część detali architektonicznych. W 1945 roku budowla przestała być świątynią luterańską, a zaczęła służyć ludności katolickiej, która zmieniła jego wezwanie na Chrystusa Króla.
Architektura
Kościół XIV-wieczny powstał jako budowla orientowana względem stron świata, halowa, z korpusem składającym się z trzech czteroprzęsłowych naw. Od zachodu usytuowana została w XV wieku masywna, czterokondygnacyjna wieża, natomiast po wschodniej stronie utworzono dwuprzęsłowe prezbiterium o wielobocznym zamknięciu (pięć boków ośmioboku) z dobudowanym w XV wieku wysokim aneksem po południowej stronie, mieszczącym w przyziemiu zakrystię a na piętrze emporę.
Bryłę kościoła nakryły dachy dwuspadowe, w korpusie oparte o zdobione blendami półszczyty, wieżę i szczyt wschodni. Elewacje zewnętrzne opięto uskokowymi przyporami, pomiędzy którymi przepruto wysokie, ostrołucznie zamknięte, trójdzielne okna maswerkowe. Podział horyzontalny elewacji zapewniał granitowy cokół oraz gzyms podokapowy. Bogatsze zdobienia blendowe uzyskała wieża, ale tylko powyżej przyziemia, gdzie umieszczono ostrołuczne, niektóre uskokowe i zdwojone płyciny, rozdzielone na dwóch poziomach maswerkowymi fryzami. Dolna, starsza część wieży udekorowana została natomiast kratownicą z glazurowanych cegieł.
Wnętrza kościoła udekorowane zostały sklepieniami gwiaździstymi w nawie głównej i prezbiterium oraz krzyżowymi w nawach bocznych. Poprzecznie prostokątnym przęsłom nawy głównej odpowiadały kwadratowe przęsła w nawach bocznych, oparte na masywnych ośmiobocznych filarach niosących uskokowe arkady, oraz półfilarach przy łuku tęczowym, ścianach wzdłużnych i ścianie zachodniej. Sklepienia prawdopodobnie powstały w odrębnym od filarów etapie budowy, bowiem zbiegi ich żeber ledwo pomieszczono na impostach filarów, zwłaszcza przy arkadzie tęczy.
Elewacje wewnętrzne korpusu i prezbiterium fary rozczłonkowano lizenami (półfilarami) przechodzącymi u góry w łuki, na które nałożono służki w postaci wiązek wałków schodzących do posadzki (z talerzowymi kapitelami ale bez baz). Ściany pod oknami pozostały jedną płaszczyzną, w odróżnieniu od podobnych kościołów w Dobiegniewie czy Choszcznie, gdzie umieszczono na dole nisze i wyższą kondygnację. Kolejną różnicę zastosowano w wielobocznej części chóru, gdzie okna osiągnęły maksymalną szerokość, ograniczoną jedynie lizenami i łukami.
Stan obecny
Kościół posiada układ przestrzenny uzyskany w okresie średniowiecza, jedynie aneks po północnej stronie prezbiterium jest w całości nowożytny. Niestety w dużej części wymienione zostały gotyckie detale architektoniczne: ościeża okien, laskowanie, fryzy, gzymsy, portal południowy nawy bocznej i szczyty. Ponadto okna zostały skrócone w dolnych partiach, prawdopodobnie z powodu wprowadzenia empor przez protestantów. Z oryginalnych elementów wyróżniają się portale zachodni w przyziemiu wieży i prowadzący do zakrystii (ze śladami glazury), a także artykulacja wewnętrznych elewacji korpusu i prezbiterium wraz ze sklepieniami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.