Historia
Kościół św. Michała w Raciborowicach Górnych (Ober Groß Hartmannsdorf) wzniesiony został w pierwszej połowie XIII wieku. Po raz pierwszy wieś wymieniono w 1268 roku (pod nazwą Hartmanivilla), lecz sam kościół wzmiankowano dopiero w 1399 roku. W drugiej połowie XVI stulecia został gruntownie przebudowany jeszcze w stylu późnogotyckim, choć do wnętrza wprowadzono wyposażenie renesansowe (ambona, chrzcielnica). Kolejna wielka przebudowa miała miejsce w pierwszej połowie XVIII wieku. W jej efekcie świątyni nadano wystrój barokowy. Renowacje przeprowadzano w pierwszej połowie XIX stulecia oraz w latach 60-tych XX wieku.
Architektura
Pierwotny kościół składał się z jednonawowego, prostokątnego w planie korpusu o wymiarach 18,5 x 14 metrów oraz z węższego i niższego czworobocznego w planie prezbiterium z wnętrzem wielkości 8,5 x 6,7 metra, zakończonego na wschodzie półkolistą, płytką apsydą. Całość zgodnie ze średniowieczną praktyką budowlaną została zorientowana dłuższymi bokami na linii wschód – zachód, z prezbiterium usytuowanym na wschodzie.
Wejście do nawy kościoła umieszczono od północy i południa w uskokowych, zamkniętych półkoliście portalach. Zewnętrzny uskok portalu północnego (a także jego archiwoltę) wykształcono w formie profilowanego na obrzeżach wklęska, zdobionego guzami w postaci rozet. Środkowy uskok w narożach otrzymał natomiast formę półwałka, który powtórzono w archiwolcie. Archiwolty portalu osadzono na ciągłych, profilowanych gzymsach.
Początkowo prezbiterium najprawdopodobniej przykrywał strop, również nawa kryta była drewnianym pułapem, zapewne z powodu dużej szerokości korpusu wspartym na drewnianych słupach. W XV wieku prezbiterium zostało przykryte sklepieniem gwiaździstym, zmienione zostały również formy okien nawy, prezbiterium i apsydy na nieco większe, dłuższe i ostrołukowe.
W drugiej połowie XVI wieku na osi fasady zachodniej usytuowano czworoboczną wieżę, przechodzącą powyżej trzeciej kondygnacji w ośmiobok. Dodatkowo po północnej stronie prezbiterium wzniesiono prostokątną zakrystię, sklepioną wewnątrz krzyżowo – żebrowo. Wnętrze korpusu nawowego także otrzymało sklepienie żebrowe, które musiano podeprzeć dwoma centralnie umieszczonymi czworobocznymi filarami dzielącymi przestrzeń na dwie nawy. By mury obwodowe udźwignęły nowe obciążenie wzmocniono je po zewnętrznej stronie przyporami. Pojedyncze przęsło prezbiterium wyróżniono sklepieniem gwiaździstym.
Stan obecny
Kamienne mury średniowiecznej budowli zachowały się na całym obwodzie. W apsydzie widoczne są trzy pierwotne okna, zaś w murach nawy obydwa portale, choć północny jest dziś zamurowany, a południowy częściowo przekształcony. Podziwiać można także gotyckie okna w północnej i południowej ścianie prezbiterium, oraz umieszczone tamże sklepienie gwiaździste. Kolejne okna późnogotyckie zachowały się w murach nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości P-S), Wrocław 1994.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.
Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.