Historia
Wieś Pręgowo (Prangenau) wzmiankowana była w źródłach pisanych w 1323 roku, wraz ze zbudowanym w początkach XIV wieku kościołem. Stanowiła wówczas własność zakonu krzyżackiego. W 1396 roku podarowana została przez wielkiego mistrza Konrada von Jungingena klasztorowi brygidek z Gdańska, który odtąd pełnił patronat nad pręgowską farą. W okresie reformacji kościół utracił funkcję parafialną, stając się w 1598 roku filią gdańskiego kościoła Mariackiego. Około połowy XVIII wieku zbudowana została drewniana część wieży kościelnej.
Architektura
Kościół zbudowano z kamienia narzutowego (mury obwodowe) i cegły (detale architektoniczne, szczyty). Usytuowany został pośrodku wsi, na niewielkim wzniesieniu, ogrodzonym w celu oddzielenia cmentarza od zabudowań mieszkalnych. Otrzymał formę budowli salowej na planie wydłużonego prostokąta o długości 23 metrów i szerokości 8,6 metra. Prezbiterium nie zostało wydzielone zewnętrznie z bryły, ale od północy usytuowano zakrystię, od południa kruchtę, a od zachodu murowane przyziemie wieży o szerokości równej z korpusem, w średniowieczu albo nie ukończonej, albo już wówczas posiadającej drewnianą nadbudowę.
Zwarta bryła kościoła opięta została od zewnątrz przyporami, z których jedynie dwie zachodnie przy wieży oraz jedną przy zakrystii umieszczono pod skosem a pozostałe prostopadle i równolegle do osi. Surowe elewacje korpusu rozdzielono jedynie ostrołucznie zamkniętymi, profilowanymi uskokami oknami oraz portalami wejściowymi po stronie południowej i zachodniej. Wnętrze nie zostało podsklepione, przykryto je płaskim, drewnianym stropem.
Główną ozdobą kościoła uczyniono schodkowy wschodni szczyt korpusu, podzielony wertykalnie pięcioma ostrołucznymi blendami w układzie piramidalnym, pomiędzy którymi trójkątne w przekroju lizeny przedłużono do formy sterczyn. Dodatkowe sterczyny umieszczono też bezpośrednio nad zamknięciami blend. Trzy środkowe blendy obwiedziono uskokami, natomiast dwie skrajne utworzono prostsze, nie zostały też one oflankowane lizenami od zewnętrznych stron. Zredukowaną lecz elegancką formę uzyskał szczyt kruchty, udekorowany jedną dużą blendą i prostymi sterczynami, a także trójosiowy szczyt zakrystii.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego gotycki układ przestrzenny oraz w większości bryłę, jedynie drewniana część wieży jest pochodzenia nowożytnego. Uszkodzony szczyt zakrystii przetrwał tylko częściowo. Przekształcony został portal zachodni oraz wystrój wnętrza. Ze średniowiecznego wyposażenia zachowały się granitowe kropielnice w kruchcie oraz dwie rzeźbione figury świętych z początku XV wieku. Na ścianie wschodniej korpusu odkryte zostały średniowieczne barwne malowidła, widoczne obok XIV-wiecznych zacheuszków.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreise Carthaus, Berent und Neustadt, red. J.Heise, Danzig 1884.
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Pruszcz Gdański i okolice, red. B.Rol, I.Strzelecka, Warszawa 1986.