Historia
Dokładna data fundacji kościoła św. Marii Magdaleny nie jest znana, przyjmuje się jednak, że było to parę lat po wystawieniu dokumentu lokacyjnego miasta, które to wydarzenie miało miejsce w 1253 roku. Nie dano jej tak popularnego w wielu średniowiecznych miastach wezwania Najświętszej Marii Panny, gdyż posiadał je już kościół kolegiacki na Ostrowie Tumskim. Pierwotnym fundatorem i opiekunem kościoła, pełniącego funkcję parafialnego, był książę, lecz od 1282 roku zostały nim dominikanki. W drugiej połowie XIV wieku doszło do gruntownej przebudowy którejś części świątyni.
W 1447 roku, podczas wielkiego pożaru Poznania, kościół został zniszczony. Wówczas opiekę nad farą przejął osobiście król Kazimierz Jagiellończyk, który jednocześnie odebrał ją dominikankom. Odbudowany kościół ponownie otwarto w 1470 roku. Rok później nadano mu godność kolegiaty. W 1555 roku król Zygmunt August przekazał patronat nad kościołem magistratowi Poznania.
W 1657 roku wojska szwedzkie podpaliły kościół, co spowodowało wypalenie całego wnętrza. Po remoncie z 1661 roku, gotycki korpus świątyni przetrwał w niemal niezmienionym stanie do 3 czerwca 1773, kiedy to uderzenie pioruna wywołało pożar, który niemal doszczętnie strawił kolegiatę. Następnie podczas próby odbudowy w 1777, runęła jedna ze ścian. To co pozostało strawił kolejny pożar w 1780 roku. Wówczas parafia farna przejęła kościół po skasowanym zakonie jezuitów, odstępując od remontu zrujnowanej kolegiaty. Resztki kościoła rozebrano w 1802 roku.
Architektura
Przekazy ikonograficzne ukazują gotycką kolegiatę jako trójnawową, siedmioprzęsłową, beztranseptową bazylikę z czworoboczną wysoką wieżą przylegającą do kościoła od zachodu, nawiązującą swą formą do XIV-wiecznej gotyckiej architektury sakralnej na Śląsku. Trójbocznie zamknięty od wschodu chór nie był wyodrębniony zewnętrznie z bryły, zaś nawy boczne od wschodu kończyła prosta ściana. Długa nawa główna była organicznie połączona z prezbiterium o tej samej wysokości i szerokości oraz nakryta wspólnym z nim dwuspadowym dachem. Do każdego z przęseł naw bocznych przylegała kaplica, których razem było ostatecznie czternaście. Były one wraz z nawami bocznymi nakryte wspólnymi dachami pulpitowymi, które kryły jednocześnie łuki przyporowe przerzucone ponad sklepieniami naw bocznych. Całość kościoła miała koło 70 metrów długości i około 42 metrów szerokości całkowitej. Wysokość nawy głównej wynosiła około 30 metrów. Wieżę o wysokości około 100 metrów wieńczył gotycki hełm z iglicą.
Wewnątrz trójboczne zamknięcie prezbiterium i poprzedzające je przęsło nakryte były wspólnym sklepieniem. Arkady były raczej wycięte wprost w ścianach, nie wiadomo jednak czy biegły po nich lizeny czy służki, czy też może ściany pozostawały gładkie. Nad sklepieniami naw bocznych rozpięto symetryczne ostrołuki, otwarte w pełnych murach prostopadłych do osi kościoła.
Wiadomo, iż kościół posiadał dwie empory. Pierwsza z nich położona była nad zakrystią, zaś sama zakrystia została wzniesiona w bezpośredniej bliskości chóru, zapewne od południa. Empora musiała się zatem otwierać na prezbiterium. Według źródeł pisanych było to wnętrze obszerne, z pięcioma ołtarzami, przy czym jeden znich miał być położony „nad zakrystią”, co wskazywałoby że empora mogła być dłuższa niż sama zakrystia. Druga z empor była położona nad wejściem do kościoła, od strony ulicy Wodnej, a więc od północy. Nie wiadomo czy pomieszczenie to ulokowane było nad kruchtą zewnętrzną czy też włączone w ciąg kaplic przy nawie (pomimo tego była ona jedyną znaną z terenu Poznania emporową konstrukcją nadkruchtową).
Stan obecny
Kolegiata nie zachowała się do czasów współczesnych. O jej istnieniu świadczy obecnie jedynie niezabudowany plac Kolegiacki w południowo – wschodniej części starówki.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliography:
Kowalski Z., Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010.
Miedziak W., Układy emporowe w gotyckiej architekturze aglomeracji poznańskiej [w:] Miasto-sztuka, red. A. Warlikowska, J. Wyzgała, Poznań 2017.
Website wikipedia.org, Kolegiata św. Marii Magdaleny w Poznaniu.