Historia
Kościół farny w Pogorzeli (Pogarell) wybudowany został prawdopodobnie w trzeciej ćwierci XIII wieku. W 1271 roku po raz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych jego pleban. W XV wieku wnętrze prezbiterium ozdobiono ściennymi malowidłami. W 1545 roku budowlę przejęli protestanci, którzy w drugiej połowie XVI wieku nieznacznie podwyższyli koronę murów prezbiterium, a w XIX stuleciu dobudowali dwie kruchty i aneks wschodni. W trakcie prowadzonych w XVII i XVIII stuleciu prac budowlanych przekształcili także większość okien oraz przebili nowe. Prace remontowe kościoła prowadzono między innymi w 1870 i 1965 roku. Po drugiej wojnie światowej zabytek powrócił w ręce katolików.
Architektura
Średniowieczny kościół składał się z korpusu o pojedynczej nawie na planie wydłużonego prostokąta, w którego zachodnią część w całości wtopiono niedużą, czworoboczną wieżę, oraz z nieco węższego od nawy, prostokątnego, dwuprzęsłowego prezbiterium po stronie wschodniej. Nawa uzyskała wewnętrzną długość 10,3 metra (15,4 metra wraz z częścią zachodnią), a szerokość 9,6 metra. Prezbiterium otrzymało natomiast wewnętrzne wymiary 9,8 x 5,2 metra.
Ceglane mury kościoła wzniesione w układzie wendyjskim, wzmocnione zostały od zewnątrz niskimi przyporami. Tyko dwoma przy korpusie nawowym, usytuowanymi ukośnie przy zachodnich narożnikach, oraz czterema przy prezbiterium, z czego dwoma ukośnymi w narożach wschodnich. Ściany przepruto stosunkowo wąskimi, lancetowatymi oknami o ceglanych, obustronnych rozglifieniach. Tradycyjnie wyróżniało się wschodnie okno prezbiterium (oświetlające ołtarz), zamknięte ostrołukiem i wypełnione dwudzielnym maswerkiem. Wejście do nawy wiodło portalem od południa.
Wnętrze prezbiterium podzielono na dwa prostokątne przęsła, przykryte sklepieniem krzyżowo – żebrowym, rozdzielonym żebrem jarzmowym (gurtem). Żebra oparto na nisko osadzonych wspornikach o geometrycznych formach. W nawie dzięki osadzeniu w jej zachodniej części murów wieży wydzielono trzy pomieszczenia, wszystkie podsklepione na poziomie przyziemia, a na piętrze, gdzie znajdowała się także empora, kryte drewnianym stropem.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny, ale został w okresie nowożytnym powiększony o trzy aneksy: kruchty zachodnią i południową oraz dobudówkę wschodnią przy prezbiterium. Co więcej niestety przekształcona została większość oryginalnych okien, z nowymi od strony południowej o nieproporcjonalnie dużych rozmiarach. Pierwotne, choć zamurowane okno przetrwało w ścianie wschodniej prezbiterium, dwa okna w północnej ścianie nawy i jedno, również zamurowane, w ścianie południowej. Wewnątrz prezbiterium oprócz sklepienia zachowały się polichromie z XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości P-S), Wrocław 1994.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.