Historia
Zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku. Być może jego budowa nigdy nie została ukończona, nie wykonano bowiem pełnego obwodu murów, a w czasie prac badawczych odnaleziono pryzmy zgromadzonego wapiennego kamienia. Z drugiej strony znaleziono wiele zabytków ruchomych, sugerujących użytkowanie zamku.
Wieś Podgrodzie pojawia się w źródłach pisanych dopiero w 1497 roku, w związku z nadaniem jej notariuszowi królewskiemu Janowi Chlewiczskiemu z rodu Odrowążów. Wiadomo, iż była to wówczas mała wieś, zasiedlona jedynie przez trzech zagrodników, w której znajdował się ponadto młyn wodny o dwóch kołach. Część badaczy sądzi, że inna wzmianka pochodząca z roku 1388 o castrum Ćmielów dotyczy właśnie zamku w Podgrodziu. Dokument ten potwierdzał jego sprzedaż, przez braci Marcina i Mikołaja, Gniewoszowi z Dalewic późniejszemu kasztelanowi sandomierskiemu.
Przyczyny zaniechania dalszej budowy i opuszczenia zamku nie są znane. Z pewnością nie miały na tą decyzję wpływu wojny, niepokoje wewnętrzne, czy inne działania zbrojne, gdyż okoliczne ziemie zostały spustoszone dopiero na początku XVI wieku przez najazd tatarski. Być może przerwanie prac związane było ze śmiercią inicjatora budowy.
Architektura
Zamek znajdował się na wzniesieniu, którego cypel wżynał się w dolinę rzeki Kamiennej. Od nasady został odcięty głęboką fosą o łukowatym zarysie i głębokości około 5,5 metra. Jego powierzchnia miała około 25 metrów średnicy, a poziom dziedzińca wznosił się nad podnóżem wzgórza na około 20 metrów. Plan zamku dostosowano do kształtu wzniesienia, z tego powodu był zbliżony do koła.
Mur obwodowy o grubości od 1,1 do 1,4 metra, powstał wzdłuż północnej i zachodniej krawędzi. Wykonano go z nieobrobionego kamienia, spajanego zaprawą. W narożniku południowo – zachodnim zachowały się pozostałości wieżyczki o wymiarach 4×4,8 metra. Zapewne miała ona flankować wejście na zamek i służyć obserwacji okolicy. Grubość jej ścian była mniejsza niż grubość murów obwodowych, dlatego nie mogła być zbyt wysoka. Podział na kondygnacje zapewne był drewniany. Zabudowę mieszkalną i gospodarczą prawdopodobnie chciano dostawić do północno – zachodniego i północnego odcinka murów, przy czym ten pierwszy planowany był jako podpiwniczony.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kuczyński J., Średniowieczny zamek w Podgrodziu, gmina Ćmielów, województwo tarnobrzeskie, “Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” nr 16, 1988.
Lasek P., Obronne siedziby rycerskie i możnowładcze w czasach Kazimierza Wielkiego [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A.Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Wróblewski S., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, Nowy Sącz 2006.