Historia
Kościół w Orłowie (Orloff) zbudowany został około drugiej połowy XIV wieku, po lokowaniu wsi w 1349 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego Henryka Dusemera. Nie został on odnotowany przez źródła pisane w okresie średniowiecza, dopiero w 1637 roku kiedy prowadzono inwentaryzację. W XVII wieku być może przebudowano szczyt wschodni świątyni, natomiast na początku XVIII stulecia kościół powiększono o wieżę po stronie zachodniej.
Architektura
Kościół zbudowano z cegieł w wiązaniu gotyckim, przy sporadycznym wykorzystaniu zendrówek, jako jedną z najprostszych budowli sakralnych. Składał się on bowiem z prostokątnej w planie, salowej nawy o wymiarach 9,8 x 14,5 metra (wnętrze 8,5 x 13,5 metra) i bardzo małej zakrystii przy wschodniej części ściany północnej. Prezbiterium nie zostało wyodrębnione, zaś w celu używania dzwonów prawdopodobnie pierwotnie wykorzystywano jakąś drewnianą, wolnostojącą dzwonnicę.
Ściany kościoła podparto uskokowymi przyporami, w dość archaiczny sposób prostopadle do osi nawy od północy i południa oraz równolegle z osią od strony wschodniej. Przy ścianie południowej zabrakło dwóch przypór, ale pozostawione strzępia muru świadczyłyby, iż w miejscu tym planowano wznieść kruchtę lub uległa ona zniszczeniu. Jedyna przypora południowa utworzona została jako bardziej masywna, osadzono w niej ponadto wnękę zamkniętą łukiem odcinkowym, prawdopodobnie przeznaczoną na źródło światła lub ewentualnie rzeźbioną figurę.
Po bokach wejścia utworzono dwa ostrołuczne okna, a kolejne przebito od wschodu. Ściana północna tradycyjnie dla wiejskich kościołów pozbawiona została otworów. Proste elewacje oprócz wzorów z zendrówek ozdabiały jedynie wnęki w ścianie zachodniej, później częściowo przysłonięte przez wieżę. Ozdobną formę mógł też pierwotnie mieć szczyt wschodni. Wewnątrz kościół przykryto drewnianym stropem lub otwartą więźbą dachową, przypory miały więc albo znaczenie dekoracyjne, albo obawiano się o stabilność ścian na nisko położonym, narażonym na powodzie terenie.
Stan obecny
Kościół posiada obecnie pierwotny układ przestrzenny, powiększony o nowożytną wieżę. Okna południowe zostały powiększone, wschodnie zaś zamurowano. Przebudowie uległy obydwa szczyty, a po nieukończonej lub zniszczonej kruchcie pozostały jedynie strzępia muru. W ostatnich latach kościół został poddany gruntownej renowacji.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Schmid B., Bau-und Kunstdenkmäler des Kreises Marienburg, Die Städte Neuteich und Tiegenhof und die lädlichen Ortschaften, Danzig 1919.