Historia
Początki osady Korczyn sięgać mogą nawet XI wieku. W XIII stuleciu znajdował się tu dwór królewski, w którym podobno urodził się w 1226 roku książę Bolesław Wstydliwy, jednak znajdował się on na terenie dzisiejszego Starego Korczyna. Lokacji nowego miasta dokonał Bolesław w latach 50-tych XIII wieku, a stary dwór prawdopodobnie spalili Rusini w 1300 roku.
Murowany zamek powstał na starym szlaku z Krakowa do Sandomierza z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. Był on ulubioną rezydencją Władysława Jagiełły, dzięki któremu w latach 1388-1389 podjęto naprawę i pomiędzy 1403 a 1408 rokiem rozbudowę zamku. Rozbudowanej rezydencji chciano nadać charakter reprezentacyjny, a także przenieść tymczasowo z Wawelu skarbiec królewski. W 1416 roku utworzono ponadto w Nowym Korczynie ośrodek starostwa. Do XVI wieku zamek i miasto pełniły rolę jednego z najważniejszych małopolskich ośrodków politycznych i gospodarczych. Bywał tu dwór królewski, odbywały się liczne zjazdy, przyjmowane były poselstwa zagraniczne. W 1403 roku król Jagiełło gościł tu kilku książąt piastowskich, w 1404 przyjął poselstwo moskiewskie, a w 1409 roku poselstwo krzyżackie, które doręczyło królowi pisemne wypowiedzenie wojny. W 1438 roku na zamku przebywała delegacja czeskich husytów, którzy zaproponowali koronę Czech królewiczowi Kazimierzowi. Zjazd rycerstwa, który odbył się tu w 1456 oficjalnie przyjął wiadomość o śmierci króla Władysława i obwołał królem jego brata Kazimierza. W 1479 roku w zamkowej izbie większej hołd polskiemu królowi złożył wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess.
W 1517 roku miała miejsce kolejna, tym rzem renesansowa przebudowa. Jej inicjatorem był kanclerz wielki koronny Krzysztof Szydłowiecki. Jednak w XVII wieku zamek stracił swe znaczenie, a najazdy szwedzkie w latach 1655 i 1702 doprowadziły budowlę do ruiny. Mury zamkowe rozebrano ostatecznie w 1776 roku.
Architektura
Zamek został wzniesiony na podmokłych bagnach prawego brzegu rzeki Nidy, która oddzielała go od północy od miasta. Z pozostałych trzech stron otoczony był nawodnioną fosą o szerokości około 10 metrów oraz ziemnym wałem. Rzeka Nida zabezpieczała zamek od północy i w pewnym oddaleniu od strony wschodniej. Od południa na dalszym przedpolu naturalną ochronę stanowiła Wisła, a od zachodu odnoga Nidy zwana Czantorią, wpadająca do Wisły pod wsią Winiary Dolne. Dojazd od strony miasta prowadził przez drewniany most z samborzem, czyli drewnianą wieżą dla straży i dalej po zakręcie przez kolejny drewniany most od zachodu dochodził do murownej wieży bramnej.
Zamek wzniesiono w dolnych partiach z kamienia wapiennego, a wyżej częściowo z cegły. Plan zamku był regularny, czworokątny o wymiarach około 90×90 metrów. Mur obronny wzmocniony był przyporami, w narożnikach diagonalnymi, prostopadłymi wzdłuż kutyn. Jego koronę wieńczył chodnik dla obrońców oraz przedpiersie z krenelażem. Wewnątrz obwodu muru obronnego głównymi obiektami mieszkalnymi były dwa budynki, od południa i od północy (jeden pochodził z czasów Kazimierza Wielkiego, drugi dobudował prawdopodobnie Władysław Jagiełło). Od południowego – zachodu wznosiła się ponadto wieża, zapewne bergfried służący także za więzienie. Zabudowania gospodarcze z browarem, piekarnią i dwoma kuchniami być może mieściły się po wschodniej i południowej stronie dziedzińca.
Według XVI-wiecznych inwentarzy część rezydencjonalną tworzyło około 80 pomieszczeń, w tym 8 komnat, 9 izb, 3 sale, 5 sieni i ponad 20 komór. W części gospodarczej odnotowano 2 kuchnie, 3 spiżarnie, 5 piwnic i 6 „sklepów”. Na zamku mieściła się także kaplica, prawdopodobnie z wysuniętym ryzalitowo prezbiterium, oraz izby mieszkalne dla podstarościego i pisarza grodzkiego. Najstarszymi odnotowanymi pomieszczeniami, wspominanymi w drugiej połowie XIV wieku oraz na początku XV wieku, była: izba królewska w której znajdował się piec, sypialnia królewska z dostępem do wykusza latrynowego oraz izba zwana Białą z błonami w oknach.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Na terenie dawnego zamku znajdują się obecnie zabudowania wsi Podzamcze.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Moskal K., Leliwici z Melsztyna i ich zamki, Nowy Sącz 2007.
Moskal K., Zamki w dziejach Polski i Słowacji, Nowy Sącz 2004.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Olszacki T., Rezydencje królewskie prowincji małopolskiej w XIV wieku – możliwości interpretacji, “Czasopismo Techniczne”, zeszyt 23, 2011.
Późnośredniowieczne zamki na terenie dawnego województwa sandomierskiego, red. L.Kajzer, Kielce 2005.
Wróblewski S., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, Nowy Sącz 2006.