Historia
Zamek prawdopodobnie zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku. Według tradycji miał być jedną z fundacji króla Kazimierza Wielkiego i należeć do systemu strażnic broniących zachodnich granic Królestwa Polskiego, ale nie został wymieniony pośród zamków wzniesionych przez ostatniego Piasta ani przez Janka z Czarnkowa, ani przez Jana Długosza. Nie został odnotowany również w wykazie zamków przekazanych przez Ludwika Węgierskiego Władysławowi Opolczykowi. Co więcej Mirów nie został wspomniany wśród zdobyczy Władysława Jagiełły w trakcie kampanii wojennej z lat 1391-1396, pomimo że we wszystkich tych spisach wymieniono nieodległy zamek w Bobolicach. Dlatego prace budowlane nad zamkiem w Mirowie zainicjować mógł ród Lisów, a zwłaszcza gałąź tej rodziny z Koziegłów. Ewentualnie zamek wzniesiony został z polecenia księcia Władysława Opolczyka, który utracił okoliczne ziemie w 1396 roku. Z powodu prowadzenia polityki wrogiej Królestwu Polskiemu jego ziemie zostały najechane przez wojska Władysława Jagiełły, po czym Mirów mógł zostać oddany w zarząd Krystynowi z Koziegłów.
Mirów jako wieś pojawiła się w dokumentach po raz pierwszy w 1387 roku, gdy była własnością Warcisława z Nagłowic herbu Lis. W 1399 roku jako dziedzic wsi odnotowany już został jego krewniak Krystyn Koziegłowski. Zamek w Mirowie po raz pierwszy odnotowany został w przekazach pisemnych w 1405 roku, kiedy to wspomniany został jego burgrabia o imieniu Sasin. Tenże Sasin został wymieniony także w starszym dokumencie z 1401 roku, gdy występował w sądzie u boku Krystyna z Koziegłów. Nie wspomniano jednak czy pełnił on wówczas urząd na zamku mirowskim, czy też na zamku koziegłowskim, skąd ewentualnie mógł później zostać przeniesiony.
Koziegłowscy byli dziedzicami Mirowa do początku XV wieku. W roku 1422 zamek kupił Piotr z Bnina, który przypuszczalnie do istniejącej budowli dostawił pięciopiętrową wieżę mieszkalną. W 1489 roku zamek przejęli Myszkowscy herbu Jastrzębiec, posiadający go przez kolejne ponad sto lat, a w XVII wieku Męcińscy. W połowie tamtego stulecia zamek został zniszczony przez Szwedów i ostatecznie przed XVIII stuleciem opuszczony. Gdy w 1683 roku w pobliżu ciągnęły pod Wiedeń wojska polskie Jana III Sobieskiego, zamek znajdował się już w ruinie i nie mógł przyjąć gości. W 1937 roku zawaliła się południowo – zachodnia ściana czworobocznej wieży mieszkalnej.
Architektura
Zamek mirowski został wzniesiony z łamanego wapienia na niewielkim skalistym wzgórzu, usytuowanym po wschodniej stronie wsi i po zachodniej stronie zamku bobolickiego. Składał się z dwóch członów: górnego i dolnego. Zamek górny położony był na wypiętrzeniu skały, gdzie zbudowano założenie na planie zbliżonym do trapezu. W jego południowo – zachodniej części znajdowała się smukła wieża, do trzeciej kondygnacji wtopiona w elewacje sąsiednich zabudowań. Jej dolna część miała rzut półelipsy, natomiast górna elipsy.
U podnóża skały rozciągał się zamek dolny, otoczony murem obwodowym. Wjazd na dziedziniec prowadził od strony południowo – wschodniej przez czworoboczny budynek bramny, poprzedzony zwodzonym mostem przerzuconym nad fosą. Od niego droga otaczała skałę, dochodząc do północno – wschodniej części obwodu, gdzie znajdowała się wieża na rzucie czworoboku. Poniżej niej z zewnętrznego lica muru obwodowego wystawały dwie półokrągłe baszty.
Od wschodu do masywu skały zamku górnego dostawiono pięciokondygnacyjną wieżę mieszkalną na planie zbliżonym do kwadratu. Od południowego wschodu budynek podparto masywną przyporą, natomiast od północnego – wschodu sąsiadowała ona z jedną ze wspomnianych powyżej półokrągłych baszt i murem obronnym zamku dolnego. Baszta ta również mogła pełnić rolę przypory, gdyż jej dolna część była pełna, bez pomieszczeń wewnątrz muru. Poszczególne kondygnacje wieży mieszkalnej porozdzielane były płaskimi, drewnianymi stropami, połączonymi klatką schodową w narożniku północnym.
Stan obecny
Obecnie zamek w Mirowie to jeden z najbardziej znanych i malowniczych zamków na tzw. szlaku Orlich Gniazd Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Zachował się w postaci czytelnej trwałej ruiny z dominantą w postaci wieży zamku górnego i charakterystyczną elewacją wschodnią zamku dolnego z dwoma półkolistymi basztami i masywną przyporą wieży mieszkalnej. Niestety obecnie zamek nie jest udostępniony do zwiedzania z powodu zagrożenia dla turystów jak i prac zabezpieczająco – rekonstrukcyjnych, jakie są na nim prowadzone. Jego właścicielem jest prywatny inwestor, posiadacz pobliskiego zamku w Bobolicach, stąd obawa by Mirów nie podzielił „lunaparkowego” losu sąsiada. Pomimo początkowych planów pozostawienia zamku w stanie trwałej ruiny, do 2025 roku przeprowadzono znaczne prace budowlane, skutkujące między innymi odtworzeniem dużych ubytków murów i wstawieniem w nie współczesnych okien.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
Kmiotek D., Zamek Bobolice i zamek Mirów, Dąbrowa Górnicza 2008.
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne Lisów w północnej Małopolsce. Uwagi do problematyki badań, „Acta Universitatis Lodziensis”, 18/1994.
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Warszawa 1994.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.