Historia
Miasto Miłomłyn (Liebemühl) założone zostało w 1335 roku, po obdarzeniu starszej osady przy zamku krzyżackim przywilejem lokacyjnym przez Hartunga von Sonnenborn, komtura Dzierzgonia. W 1341 roku miejscowa parafia obdarzona została czterema wolnymi włókami ziemi, natomiast w 1391 roku wielki mistrz Konrad von Wallenrodt zwolnił miasto z długu w wysokości 50 grzywien, być może w celu budowy miejskich murów obronnych, ściśle powiązanych z kościołem, którego budowę przeprowadzono około trzeciej ćwierci XIV wieku. W okresie nowożytnym kościół był remontowany w 1587, 1683 i 1720 roku. Niestety około 1898 roku postanowiono go rozebrać w związku z budową nowej neogotyckiej świątyni.
Architektura
Kościół wzniesiony został z cegły w układzie wendyjskim na wysokim kamiennym cokole, jako budowla na planie prostokąta o długości około 28 metrów i szerokości 12,5 metra, z masywną, czworoboczną wieżą od zachodu, przesuniętą na południe od osi korpusu i nie skomunikowaną z nim w dolnej części. Prezbiterium nie było wyodrębnione zewnętrznie z bryły korpusu, w którego północnej części nietypowo mogła być wydzielona nawa boczna. Kościół św. Bartłomieja sąsiadował z miejskimi murami obronnymi, przypominając kościół św. Jerzego w Kętrzynie w jego najstarszej formie.
Ściany korpusu nie zostały wzmocnione przyporami, jego wnętrze najpewniej nie było więc podsklepione. Zewnętrzne elewacje ozdobiono od północy ostrołucznie zamkniętymi blendami oraz regularną siatką romboidalnych wzorów utworzonych z mocno wypalanych cegieł koloru czarnego. Podział horyzontalny zapewnił obramiony, tynkowany fryz. Wejście do kościoła prowadziło nietypowo od północy, zapewne z powodu usytuowania po tamtej stronie centrum miasta i ograniczenia kościoła od zachodu i południa obwarowaniami. Utworzono tam dwa ostrołuczne portale, w tym jeden bogato profilowany.
Wieża kościelna stanowiła zarazem część obwarowań miejskich południowo – zachodniego narożnika miasta. Jej elewacje przeprute zostały otworami strzeleckimi w dolnej partii, a także w górnej, późniejszej części, różnej wielkości ostrołukowymi oknami, osadzonymi w wysokich, ostrołucznych blendach. Funkcje dekoracyjne w dolnej części pełniła podobnie jak w nawie siatka romboidalnych wzorów z zendrówek. Na wieży nie zastosowano żadnych poziomych podziałów elewacji.
Stan obecny
Do chwili obecnej w pełni zachowała się wieża kościoła, pełniąca funkcję obronną i rolę dzwonnicy. Mury korpusu nawowego widoczne są w niepełnej wysokości tylko po stronie północnej i w zachodniej części strony południowej. Spośród detali architektonicznych przetrwały blendy, fryz, zdobione zendrówkami elewacje i dwa portale po stronie północnej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Oberland, red. A.Boetticher, Königsberg 1893.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.