Historia
Wieś Marwice (Marwitz), osada na szlaku z Myśliborza do Gorzowa, po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1289 roku. Murowany kościół zbudowany został w niej na przełomie XIII i XIV wieku. Od 1336 roku znajdować się musiał pod patronatem możnej rodziny von der Marwitz. Pierwsza wzmianka źródłowa o nim pojawiła się w 1337 roku, w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego. Odnotowano wówczas, iż do miejscowej parafii należały cztery łany uposażenia.
W XVII wieku otynkowane zostały szczyty kościoła. W 1716 roku do szczytowej ściany od strony zachodniej dobudowano szachulcową wieżę, w 1726 roku na miejscu dawnej zakrystii utworzono kryptę, w 1746 roku położono nowy dach i obniżono strop, a w drugiej połowie XVIII wieku wzniesiono nową zakrystię. Kościół opuszczony został w 1945 roku, co doprowadziło do zaniedbania i ostatecznie zawalenia XVIII-wiecznej wieży. W 1970 roku przeprowadzono remont zabytku połączony z przebudową zakrystii.
Architektura
Kościół zbudowany został na rzucie prostokąta o wymiarach około 20,5 × 10,5 metra, ze starannie obrobionych ciosów granitowych, układanych w regularne warstwy i łączonych wapienną zaprawą. Niewielka, salowa bryła pozbawiona była wieży i krucht, jedynie od południa znajdowała się mała, czworoboczna zakrystia, przykryta jednospadowym dachem. Korpus zwieńczony został dachem dwuspadowym opartym na trójkątnych szczytach, do utworzenia których oprócz kamienia wykorzystano także bardziej podatną na kształtowanie cegłę.
Główne wejście do kościoła wiodło od zachodu, poprzez umieszczony na osi ostrołuczny portal o kamiennych ościeżach. Kolejne portale znajdowały się pośrodku ściany północnej i południowej. Oprócz nich proste, pozbawione dekoracji i podziałów ściany (przypory, lizeny) przepruto wąskimi, lancetowatymi, rozglifionymi oknami. Trzy takie okna utworzyły na elewacji wschodniej typową dla Pomorza Zachodniego triadę, być może wzorowaną na kościołach cysterskich.
Od strony zewnętrznej jedynymi ozdobniejszymi elementami kościoła były wieńczące krótsze boki korpusu szczyty. Zachodni udekorowany został czterema rzędami niskich blend ostrołucznych i jedną, położoną centralnie blendą kolistą, rozmieszczonymi w układzie piramidalnym. Od ściany zachodniej, kontrastującej surową, kamienną elewacją, oddzielone zostały one fryzem utworzonym z ceglanych prostokątów. Szczyt wschodni posadowiono na fryzie ząbkowym. Uzyskał on bardziej wertykalny charakter za sprawą ceglanych lizen.
Wewnątrz kościoła elewacje pokryte były figuralnymi polichromiami, utworzonymi między innymi w górnej części ściany wschodniej. Wskazywałoby to, iż kościół pierwotnie posiadał otwartą więźbę dachową lub wysoko zawieszoną drewnianą kolebkę, która nie zasłaniała malowideł. Prezbiterium nie zostało wydzielone architektonicznie, w średniowieczu mogła go co najwyżej oddzielać lekka przegroda lektorium lub mogło być zaakcentowane wyższym poziomem posadzki.
Stan obecny
Obecnie widoczne są pierwotne mury obwodowe korpusu kościoła. Zakrystia po stronie północnej jest aneksem współczesnym wykonanym z cegły maszynowej, natomiast południowy aneks z kryptą, choć został utworzony w okresie nowożytnym, to wykonano go na miejscu średniowiecznej zakrystii z materiału uzyskanego z jej rozbiórki. Spośród detali architektonicznych zachowały się pierwotne lancetowate okna, po trzy od wschodu, północy i południa, trzy portale i dekorowane blendami szczyty zachodni oraz wschodni. Polichromia na ścianie wschodniej poddasza, przedstawiająca scenę ukrzyżowania, pochodzi z około 1350 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół filialny pw. Narodzenia NMP, W.Łopuch, nr 2506, Marwice 1986.
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.