Historia
Miasteczko Lubniewice (niem. Königswalde) od 1332 roku należało do rodu Sunnenwalde, a od 1352 roku do von Waldowów. Choć nie miało murowanych obwarowań, posiadało na tyle duże ambicje, że w odróżnieniu od pobliskiego Sulęcina i Rzepina, które zadowalały się jednonawowymi farami, ufundowało trójnawową halę z wielobocznym prezbiterium, wzorowanym na kościele klasztornym w Bierzwniku. Wynajęty do budowy warsztat był jednak dość nieporadny w porównaniu z cysterskim. Musiał on pracować już jakiś czas po ukończeniu kościoła klasztornego, na tyle jednak nieodległy, że Bierzwnik nadal stanowił atrakcyjny wzorzec do kopiowania. Przypuszczalnie więc kościół w Lubniewicach zbudowano około połowy XIV wieku.
W XV wieku kościół lubniewicki powiększono o zakrystię, a co najmniej od 1612 roku przy świątyni stała drewniana wieża. W okresie reformacji budowla przejęta została przez gminę protestancką, która zgodnie z nowymi wymaganiami kultu zmieniła wystrój i wyposażenie wnętrza kościoła, między innymi instalując w nim drewniane empory boczne.
W 1882 roku prowadzone były prace remontowe kościoła, w trakcie których dobudowana została murowana, neogotycka wieża. Ponowny remont miał miejsce w 1895 roku, a także po 1945 roku, gdy usunięto drewniane empory z naw bocznych i założono sklepienia w nawie głównej i prezbiterium. Także w 1945 roku kościół przejęty został przez katolików i rekonsekrowany pod nowym wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej. W 1964 roku neogotycką wieżę połączono z zabytkowym korpusem nawowym.
Architektura
Kościół usytuowany został w centrum osady, na przesmyku pomiędzy dwoma jeziorami (Lubiąż i Krajnik). Jego trójnawowy, nieco nieregularny w planie korpus wymurowany został z cegły w wątku wendyjskim, a zakrystia umieszczona po północnej stronie prezbiterium z cegły w wątku gotyckim. Uzyskał formę trójprzęsłowej hali, a więc wszystkie jego trzy niewielkie nawy osiągnęły równą wysokość. Prezbiterium utworzono na rzucie wielobocznej apsydy (dziewięć boków szesnastoboku).
Mury korpusu i prezbiterium kościoła opięte zostały uskokowymi przyporami z profilowanym ćwierćwałkiem cokołem. Pomiędzy przyporami przepruto ostrołucznie zamknięte okna, z zewnątrz oprofilowane sfazowaniem i ćwierćwałkiem (prezbiterium), wałkiem, uskokiem i wklęską (korpus nawowy). Portale wejściowe do korpusu utworzono na osi nawy głównej w ścianie zachodniej oraz w środkowych przęsłach naw bocznych.
Wnętrze korpusu podzielono na przęsła poprzecznie prostokątne w nawie głównej, zaś w nawach bocznych wydłużone na linii osi kościoła. Podział na nawy zapewniły dość niskie, ośmioboczne, szeroko rozstawione filary i osadzone na nich, lekko ostrołuczne arkady. Nawę główną zwężono ku prezbiterium, które łącznie ze ścianą wschodnią korpusu zostało przesunięte w stosunku do osi. Pierwotnie sklepieniem krzyżowo – żebrowym przykryte były nawy boczne, z żebrami o profilu gruszkowym, wtopionymi w ściany lub opartymi na impostach filarów. W nawie głównej i prezbiterium budowę sklepienia także planowano, przygotowano bowiem łuki tarczowe.
Elewacje wewnętrzne prezbiterium rozczłonkowano lizenami redukującymi wraz z oknami powierzchnię ścian niemal do zera. Okna bowiem osadzono w głębokich, profilowanych uskokami ościeżach. Pod oknami umieszczono odcinkowo zamknięte nisze, które po dwie na przęsło umieszczono też w nawach bocznych. Całość wzorowana była na kościele cysterskim z Bierzwnika, choć uproszczono nieco nawy boczne, rezygnując tam z lizen i wnęk okiennych.
Charakterystyczną cechą kościoła w Lubniewicach były niedostatki warsztatowe budowniczych, które zaowocowały nieregularnością rzutu, nie trafianiem arkad dokładnie w filary, czy ograniczoną ilością typów profili. Warsztat ten operował w profilach zewnętrznych okien prezbiterium, cokołu zewnętrznego i cokołów filarów kształtką złożoną z dwóch zestawionych ze sobą ćwierćwałków, co miało na celu zmniejszenie profili i jednocześnie ich zwielokrotnienie, bez konieczności używania dużej ilości kształtek.
Stan obecny
Niestety choć kościół w Lubniewicach długo zachowywał pierwotną sylwetkę dziś jego oryginalne mury przytłoczone są późnonowożytnymi i współczesnymi dodatkami. Od zachodu nad całością góruje neogotycka wieża, co gorsze połączona niedawno ze średniowiecznym korpusem brzydkimi aneksami. Od północy dostawiona została kruchta. Ponadto podwyższona została przy użyciu cegły maszynowej korona murów. Wewnątrz współczesne są sklepienia w nawie głównej i prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.