Historia
Kościół św. Marii Magdaleny w Kurzętniku (Kauernik) wybudowano około drugiej ćwierci XIV wieku. Powstał wówczas korpus oraz dolna partia wieży. Następnie około trzeciej ćwierci XIV wieku dobudowano zakrystię i podwyższono więżę, wzmacniając ją przy okazji przyporami.
Najstarsza informacja pisemna odnotowana została już w 1291 roku, choć wspomniała ona jedynie górę Cornichium, którą biskup chełmiński Werner nadał swojej kapitule. Prawdopodobnie funkcjonowało przy niej jakieś osiedle, wybrane przez biskupa i kapitułę katedralną w momencie wydawania dokumentu na centrum osadniczo-administracyjne, co częściowo potwierdziłaby informacja kronikarska z 1331 roku, odnotowująca najazd litewski na ziemię kurzętnicką („terra Kurnigtt”). Pierwsza wzmianka o księdzu miejscowego kościoła pojawiła się w 1361 roku.
W XV wieku działania wojenne toczone przez Polskę przeciw zakonowi krzyżackiemu spustoszyły wieś i kościół. Podczas gdy majątek kapituły katedralnej został jeszcze oszczędzony po bitwie pod Grunwaldem, w 1410 roku, to w 1414 roku wojska polskie po zajęciu zamku spaliły Kurzętnik. Kolejne zniszczenia, tym razem z rąk zaciężnych zakonu krzyżackiego, spowodowane zostały już w pierwszym roku wojny trzynastoletniej w 1454 roku. Po raz kolejny kościół mógł zostać spalony podczas wojny ze Szwecją w 1659 roku. W konsekwencji świątynię kilkukrotnie odbudowywano oraz przebudowywano w wieku XVII oraz w roku 1784 i 1882.
Architektura
Kościół został zbudowany z cegły na cokole z kamienia polnego, na planie prostokąta o szerokości wewnętrznej 11,7 metra i 26,2 metra długości, z wieżą od strony zachodniej, w większości wtopioną w korpus, o wymiarach w planie 5,6 x 6,2 metra, oraz z niewielką zakrystią przy wschodniej części ściany północnej. Kościół nie uzyskał prezbiterium wyróżnionego zewnętrznie z bryły, całość korpusu przykryta była wysokim i stromym dachem dwuspadowym. Mury korpusu i wieży kościoła opięte zostały od zewnątrz uskokowymi przyporami, w narożnikach usytuowanymi pod skosem. Pomimo ich dość gęstego rozmieszczenia wnętrze nie zostało podsklepione, a jedynie przykryte drewnianym stropem, podtrzymywanym przez dwa rzędy słupów. Elewacje zewnętrzne korpusu ozdobił fryz z ukośnie ułożonych cegieł, a ściany zakrystii oraz wieży ostrołucznie zamknięte blendy. Przypuszczalnie ozdobną formę miał też pierwotnie szczyt wschodni kościoła. Okna zapewne były ostrołuczne, być może podobne do przeźroczy na najwyższej kondygnacji wieży. Utworzono tam z każdej strony po dwa otwory o profilowanych, uskokowych ościeżach.
Stan obecny
Kościół posiada dziś średniowieczny układ przestrzenny, powiększony o nowożytną kruchtę północną. Niestety oryginalny wygląd budowli częściowo zatarły liczne zmiany: okna przekształcono, dach uległ obniżeniu (co widać po śladach na wschodniej ścianie wieży), przepadł gotycki wschodni szczyt. W środku malowidła pochodzą z XVII, natomiast ze średniowiecznego wyposażenia zachował się tylko gotycki krucyfiks procesyjny z początku XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Löbau, red. J.Heise, Danzig 1895.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.