Historia
W 1302 roku po raz pierwszy w źródłach pisanych wspomniana została krakowska ulica św. Szczepana, sam kościół natomiast wzmiankowano w 1310 roku oraz w spisach świętopietrza z lat 1325 – 1327. Wymienił go także dokument biskupa Grota z 1327 roku, wyznaczający granice czterech najstarszych krakowskich parafii. Przyjmuje się, iż gotycka budowla powstała około 1300 roku, na miejscu starszego, jeszcze przedlokacyjnego kościoła (czyli przed 1257 rokiem). Budowa prawdopodobnie ciągnęła się przez cały XIV wiek i jeszcze w kolejnym stuleciu prowadzone były jakieś bliżej nieznane prace budowlane (być może zakładanie sklepień). W XV wieku prawo patronatu kościoła należało do króla, lecz w 1583 roku został on przekazany przez Stefana Batorego jezuitom.
W 1655 roku podjęto decyzję o przebudowie kościoła w stylu barokowym z inicjatywy kanclerza wielkiego koronnego Stefana Korycińskiego. Miała ona objąć jedynie wnętrze świątyni z pozostawieniem gotyckich murów zewnętrznych. Dwa lata późnej Koryciński w testamencie pozostawił zapis o przeznaczeniu funduszy na odnowienie i przebudowę prezbiterium. Prace te wraz z przekształceniem zakrystii podjęto jednak dopiero w 1667 roku i zakończono w 1692.
W 1732 roku kościół odebrano jezuitom, a w roku 1748 przekazano Akademii Krakowskiej. Przez kolejne lata podupadał on i niszczał, parafię św. Szczepana przeniesiono do kościoła karmelitów na Piasku, wyposażenie przeniesiono do innych kościołów lub sprzedano, aż ostatecznie w 1802 roku opuszczoną budowlę rozebrano.
Architektura
Kościół usytuowany był ukośnie w stosunku do średniowiecznej siatki ulic i otoczony starszym od niego cmentarzem. W narożniku cmentarza wznosił się późnogotycki budynek szkoły parafialnej, ufundowany przez Macieja Miechowitę na początku XVI wieku, na miejscu starszego, drewnianego, który spłonął w 1494 roku.
Kościół wzniesiono z cegły układanej w wątku wendyjskim, w formie budowli halowej składającej się z korpusu na planie krótkiego prostokąta o wymiarach 17,6 x 15,2 metra, węższego i niższego czworobocznego prezbiterium oraz prawdopodobnie niedużej kruchty przy fasadzie zachodniej. Całość opięta została przyporami, pomiędzy którymi przepruto ostrołukowe okna. Wnętrze korpusu podzielone było na dwie nawy ustawionymi pośrodku filarami. Wymiary kościoła skłaniają do przypuszczenia, iż było to założenie dwufilarowe. Przy domniemaniu że korpus nawowy wzmacniały trzy pary przypór, to we wnętrzu prawdopodobnie założone były sklepienia trójpodporowe, przykryte wysokim dwuspadowym dachem.
Stan obecny
Kościół św. Szczepana nie zachował się do czasów współczesnych, mieścił się on w południowo – wschodniej części dzisiejszego, niezabudowanego placu Szczepańskiego. Pod nawierzchnią placu wciąż znajdują się relikty fundamentów budowli.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Goras M., Zaginione gotyckie kościoły Krakowa, Kraków 2003.
Marek M., Cracovia 3d. Rekonstrukcje cyfrowe historycznej zabudowy Krakowa, Kraków 2013.