Historia
Osada Koziegłówki pojawiła się w przekazach pisanych w latach 1326-1327. Jej dziedzicem w 1366 roku był niejaki Prandota, prawdopodobnie przodek Krystyna z Koziegłów herbu Lis, pierwszego poświadczonego źródłowo właściciela zamku. Został on zapewne zbudowany w drugiej połowie XIV wieku i stanowił obronną rezydencję Lisów, a także ośrodek administracyjny ich rozległych dóbr ziemskich. Po raz pierwszy zamek odnotowano w 1409 roku, kiedy to wspomniany Krystyn, kasztelan sądecki, wystawił „in nostro castro” akt sprzedaży ziemi sołtysowi w Cynkowie.
Krystyn pisał się z Koziegłów już od swych pierwszych publicznych wystąpień, w odróżnieniu od ojca, którym był podkomorzy krakowski Mściwoj, piszący się z Kwiliny, Giebułtowa, Różnicy i Siedliszowic. Wskazywałoby to na fundację zamku przez Mściwoja pod sam koniec życia, lub zbudowanie go z inicjatywy Krystyna, który z pewnością miał środki i możliwości do podjęcia kosztownych prac budowlanych. Po Krystynie zamek objął jego syn, noszący to samo imię i pełniący także urząd kasztelana sądeckiego w latach 1419-1437. Następnie rodową siedzibę odziedziczył syn drugiego Krystyna, Jan, będący dziedzicem Koziegłów w drugiej połowie XV wieku.
W rękach Koziegłowskich zamek był w posiadaniu do 1519 roku. Wówczas to Koziegłowy zakupił od syna Jana, kolejnego Krystyna, biskup krakowski Jan Konarski. Od tego też czasu miejscowe dobra stanowiły własność biskupstwa krakowskiego, dla którego obronno – mieszkalne zabudowania były zbędne. Zamek utracił status siedziby rycerskiej i centrum administracyjno – gospodarczego, przez co szybko zaczął podupadać. Już w 1548 roku według przekazów pisemnych miał być całkowicie zrujnowany. Resztki budowli rozebrano ostatecznie w XIX stuleciu, w celu wybrukowania lokalnej drogi.
Architektura
Zamek wzniesiono pośród podmokłych łąk bagnistej doliny, na północny – zachód od lokowanego w 1402 roku miasta i leżącej jeszcze dalej wsi Koziegłówki. Niewielkie wzniesienie na którym go usytuowano od strony północnej i wschodniej otaczał potok Sarni Stok, który pierwotnie mógł być szeroko rozlany i połączony z licznymi innymi mniejszymi ciekami wodnymi.
Zamek został zbudowany z łamanego wapienia, a jego mury obronne ułożono na planie prostokąta o wymiarach 50 x 25 metrów. Posiadały grubość do 1,4 metra. W ich obrębie w zachodniej części majdanu umieszczono budynek mieszkalny na planie prostokąta o szerokości 8 metrów i około dwukrotnie większej długości. Po wschodniej stronie budynku rozciągał się brukowany dziedziniec. Wjazd do zamku znajdował się od wschodu i prowadził przez wieżę bramną, przystawioną od zewnątrz do muru obwodowego. Wzniesiono ją na planie kwadratu o boku 9 metrów i wzmocniono przyporami, pomimo że jej mury w przyziemiu dochodziły do dość dużej, około 2,4 metrowej grubości. Do bramy prowadziła długa na 125 metrów grobla.
Całość założenia otaczały rozdzielone fosą dwa pierścienie wałów ziemnych o konstrukcji przekładkowej, ze zboczami umocnionymi belkami i kamiennym płaszczem. Wał wewnętrzny od strony fosy wyłożony był faszyną. Prawdopodobnie po wschodniej stronie znajdowało się owalne przedzamcze, otoczone dodatkową fosą i wałem. Z przekazów pisanych wynikałoby, że na zamku znajdowała się między innymi piekarnia, przypuszczalnie działająca na terenie podzamcza. Na zamku górnym mieścić się miała kaplica i bliżej nieznane pomieszczenie przy wieży.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Wstęp na teren z widocznymi reliktami fundamentów i zarysem fosy do niedawna był wolny. W latach 2022-2023 prowadzone były badania archeologiczne, po zakończeniu których miano przystąpić do rewitalizacji zamkowych pozostałości.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne Lisów w północnej Małopolsce. Uwagi do problematyki badań, „Acta Universitatis Lodziensis”, 18/1994.
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Warszawa 1994.
Lasek P., Obronne siedziby rycerskie i możnowładcze w czasach Kazimierza Wielkiego [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A.Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Moskal K., Zamki w dziejach Polski i Słowacji, Nowy Sącz 2004.