Historia
Kościół w Koszewie (Cussow w 1248 roku, Kussowe w 1409 roku) zbudowany został w dwóch etapach w drugiej połowie XV wieku, jako fundacja właścicieli wsi z rodu von Zinne i świątynia parafialna. Stanął on zapewne na miejscu starszej budowli, gdyż już w 1492 roku wzmiankowany był miejscowy pleban, a wieś miała długą metrykę. Z późnogotyckiej budowli pierwsze wzniesiono prezbiterium, w początkach XVI wieku wybudowano nawę i wieżę.
W czasach reformacji, kościół został przejęty przez protestantów, co najpewniej zapoczątkowało wymianę wyposażenia i zmianę wystroju wnętrza, w związku z odmiennymi wymaganiami nowego kultu. Na początku XVIII wieku po południowej stronie dostawiona została kaplica rodziny Oesterlingów, którą wykorzystywano jako kryptę rodzinną. W XIX stuleciu kościół został odnowiony, następnie wyremontowany w latach 70-tych XX wieku. Po drugiej wojnie światowej i przejęciu przez katolików budowla otrzymała nowe wezwanie Niepokalanego Poczęcia NMP.
Architektura
Kościół wzniesiony został z kamieni polnych i cegły wykorzystanej do utworzenia detalu architektonicznego. Pod koniec średniowiecza składał się z szerokiego ale krótkiego, jednonawowego korpusu (11 x 10,5 metra), prezbiterium o zamkniętego trójbocznym na wschodzie (8,5 x 8,2 metra) i prawie kwadratowej w planie wieży po stronie zachodniej (6 x 6,5 metra). Całość budowli miała tradycyjną gradację wysokości od najwyższej wieży po najniższe prezbiterium.
Spośród całej budowli jedynie prezbiterium opięte zostało przyporami, pozostałe elewacje pozostawiono gładkie, nie rozczłonkowane, bez wyodrębnionego cokołu. Skromne elewacje kościoła ozdobione zostały tylko w przypadku wieży, gdzie użyto smukłych, ostrołukowych blend. Pośrodku każdej wolnej strony na najwyższym piętrze umieszczono parę wąskich, lancetowatych przeźroczy, osadzonych we wnęce o uskokowym obramieniu. Wieżę zwieńczono ozdobnymi blankami górnej galerii, z której wyrosła ceglana ostrosłupowa iglica. Oświetlenie nawy i prezbiterium przypuszczalnie pierwotnie zapewniały okna ostrołuczne, zapewne osadzone w popularnych na późnośredniowiecznym Pomorzu uskokowych ościeżach.
W przyziemiu wieży umieszczono ostrołuczny, trójuskokowy portal wejściowy, podobny do portalu łączącego podwieżową kruchtę z nawą. Kolejne, pierwotnie ostrołuczne wejście znajdowało się jeszcze w południowej ścianie nawy. Wnętrze prezbiterium pomimo zastosowania przypór prawdopodobnie nie zostało podsklepione, drewnianym stropem kryta była też nawa.
Stan obecny
Kościół niestety w znacznym stopniu utracił pierwotne cechy stylistyczne. Okna korpusu zostały przemurowane na niskie i prostokątne, a portal południowy przekształcono zastosowując łuk pełny. Oryginalne portale zachowały się w ścianach zachodnich nawy i wieży, przy czym ta ostatnia uniknęła w największym stopniu przekształceń nowożytnych. Średniowieczny układ kościoła powiększony został o nowożytną kaplicę południową.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Katalog zabytków powiatu stargardzkiego, red. M.Majewski, tom 1, Stargard 2010.
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Pyritz, Stettin 1906.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.