Historia
Korzkiew po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1352 roku. Wówczas była to jedynie nazwa góry (mons Korzkyew), później przeniesiona na osadę. Początki zamku miały miejsce w trzeciej ćwierci XIV wieku, przy czym budowę ukończono zapewne przed 1388 rokiem, kiedy to został wzmiankowany po raz pierwszy burgrabia zamkowy. Fundatorem zamku był sędzia krakowski Jan z Syrokomli (zwany też Janem z Korzkwi), protoplasta rodu właścicieli miejscowych dóbr, którzy posiadali zamek do 1486 roku. Kolejnymi właścicielami byli Szczepan Świętopęłk z Irządz i mieszczanin krakowski Piotr Krupka. Od XVI wieku Korzkiew znajdowała się kolejno w posiadaniu Zborowskich, Ługowskich, Jordanów i Wesslów.
Na przełomie XV i XVI wieku zamek został przebudowany w stylistyce późnogotyckiej w związku z przejęciem przez Piotra Krupkę. Kolejne prace budowlane, tym razem renesansowe, prowadzono w latach 80-tych XVI stulecia z inicjatywy Szymona i Stanisława Ługowskich. Około 1720 roku ówczesny właściciel Korzkwi, Michał Jordan, odnowił i po raz kolejny, zgodnie z trendami późnobarokowymi, przebudował zamek. Zmiany dotyczyły głównie wystroju wnętrz i dekoracji fasad. Pod koniec XIX wieku budowla popadła w ruinę, utrzymującą się do czasu odbudowy z 1997 roku, prowadzonej przez prywatnego inwestora.
Architektura
Zamek wzniesiono na skalistym cyplu wzniesienia o wysokości 298 metrów n.p.m., w zakolu rzeki Korzkiewki która otaczała wzgórze od zachodu, północy i północnego – wschodu. Z tych samym stron wzniesienie ochraniały wysokie i strome skarpy, natomiast od południa zamek zabezpieczono suchą fosą odcinającą cypel od łagodniejszych stoków wzgórza. Po przeciwnej stronie doliny i rzeki, na przeciwległym wzniesieniu oddalonym o około 200 metrów, usytuowany był drewniany kościół farny.
Najstarsze założenie zamkowe tworzyła czworoboczna wieża obronno – mieszkalna wzniesiona na krawędzi wzgórza. Była ona budowlą wolnostojącą, dwupiętrową, podpiwniczoną, wzniesioną z kamieni na planie prostokąta o wymiarach 9,5 x 12 metrów. Grubość jej murów dochodziła w przyziemiu do 2,5 metra. Nieco później wieżę otoczono wielobocznie załamanym murem obwodowym, wydzielającym od południa dziedziniec. Jego grubość oscylowała między 1 a 1,1 metrem, a od najbezpieczniejszej strony północnej wynosiła tylko 0,9 metra. Wjazd do zamku prowadził przez otwór w południowej części muru. Być może poprzedzony był on przerzuconym ponad fosą mostem zwodzonym, na co wskazywałby mur odkryty paręnaście metrów przed bramą.
W XV wieku dostawiono do zewnętrznego lica południowego odcinka muru dwie prostokątne baszty. Baszta zachodnia wystawała przed obwód na 5 metrów, wschodnia natomiast na 6 metrów, co pozwalało prowadzić skuteczną obronę skrzydłową tuż przed bramą. Poprawiono również obronność wieży głównej, która otrzymała podstrychową galerię z szeregiem strzelnic kluczowych do ręcznej broni ogniowej (odkryto ich 16). Podobne strzelnice były także umieszczone w murze obronnym, na koronie którego zamontowano na 16 cm odsadzce drewniany, zadaszony ganek dla obrońców.
Pod koniec XV lub na początku XVI wieku wzniesiono od północno – wschodniej strony wieży mieszkalnej skrzydło, usytuowane pod kątem rozwartym w stosunku do starszej budowli. Częściowo zajęło ono miejsce muru obronnego, stanowiąc odtąd północy narożnik zamku. Wewnątrz pomieściło klatkę schodową i pomieszczenia gospodarcze, a na wyższych kondygnacjach zapewne komnaty mieszkalne.
Stan obecny
Do czasów współczesnej odbudowy zachowały się trzy kondygnacje wieży mieszkalnej, niemal pełny, choć obniżony, obwód murów obronnych (z wyłomem w narożniku wschodnim), zrujnowany nowożytny budynek bramny i pozostałości baszty zachodniej. Będący obecnie własnością prywatną, odbudowany zamek w Korzkwi służy jako hotel i centrum konferencyjne. Niestety sposób odbudowy i użyte do niej materiały (pustaki, beton, styropian) wpisują się w coraz dłuższą, niechlubną listę zniszczonych polskich zabytków. Tandeta, kicz i pójście po najtańszej linii oporu, to dzisiaj niestety już norma przy odbudowie średniowiecznych warowni.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Warszawa 1994.
Lasek P., Obronne siedziby rycerskie i możnowładcze w czasach Kazimierza Wielkiego [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A.Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Szlezynger P., Zamek w Korzkwi i jego otoczenie, Kraków 2005.
Szlezynger P., Zamek w Korzkwi. Badania historyczne i ikonograficzne, projekt, etapy odbudowy, „Ochrona Zabytków”, 3-4/2003.