Historia
Wieś Kołbaskowo (niem. Kolbitzow) po raz pierwszy wspomniana została w przekazach pisemnych w 1243 roku, gdy książę Barnim I wystawił dokument o dziesięcinach dla klasztoru cysterek pod Szczecinem. Pod patronatem tegoż konwentu w Kołbaskowie w pierwszej połowie XIV wieku zbudowany został murowany kościół. Bez większych zmian funkcjonował on do czasu reformacji, kiedy to, podobnie jak większość budowli sakralnych w regionie, przejęty został przez protestantów. W XVIII stuleciu dostawili oni do średniowiecznej bryły szachulcową wieżę, w 1871 roku przebudowaną na murowaną w stylistyce klasycystycznej. W 1945 roku cały kościół został zdewastowany. Jego odbudowę przeprowadzono w 1950 roku, celem utworzenia ponownie parafii katolickiej.
Architektura
Kościół zbudowany został na terenie nawsia i cmentarza, z kamienia polnego o mocno zróżnicowanej wielkości i kształtach, w odróżnieniu od wielu innych świątyń w regionie nie opracowanego i zalanego grubą warstwą wapiennej zaprawy. Ponadto do wykonania niektórych detali architektonicznych wykorzystano cegłę, łatwiejszą do ukształtowania niż twardy granit. Pierwotnie kościół był bardzo prostą budowlą salową na planie prostokąta o wymiarach około 17,5 x 9 metrów, pozbawioną wyodrębnionego architektonicznie prezbiterium, czy też jakiegokolwiek aneksu (np. zakrystia, kruchta) lub wieży.
Surowe elewacje kościoła rozdzielono ostrołucznymi, obustronnie rozglifionymi oknami, nieco szerszymi niż popularne we wczesnym gotyku okna lancetowate. Zostały one rozmieszczone stosunkowo symetrycznie, trzy w ścianie północnej, cztery w południowej oraz trzy w ścianie wschodniej, przy czym triada okien wschodnich uzyskała formę piramidalną, za sprawą nieznacznie wyżej osadzonego okna środkowego. Elewacja zachodnia zapewne nie miała żadnego okna lub co najwyżej niewielki okulus. Również szczyt wschodni udekorowany został przy zastosowaniu układu piramidalnego – trzema ostrołucznie zamkniętymi blendami.
Wejście do kościoła wiodło od strony południowej i najpewniej również od strony zachodniej. W obu tych miejscach umieszczone mogły być ostrołuczne portale o uskokowych ościeżach wykonanych z opracowanych klińców. Salowe wnętrze mogło być przykryte płaskim drewnianym stropem, nad którym funkcjonowało poddasze, doświetlane przez szczelinowy otwór przepruty przez środkową blendę wschodnią. Część prezbiterialna, jeśli była oddzielona od części nawowej, to jedynie za pomocą różnicy poziomu posadzki lub drewnianej przegrody lektorium.
Stan obecny
Do czasów współczesnych kościół zachował trzy z czterech pierwotnych ścian. Niestety zachodnia ściana została zburzona w chwili dobudowania XIX-wiecznej wieży. Okna przetrwały mniej więcej w pierwotnym kształcie, ale ujęte są obecnie tynkowanymi opaskami. Ślad po pierwotnym oknie, obecnie zamurowanym, widoczny jest we wschodniej części elewacji południowej. Zamurowane jest również środkowe okno wschodnie i portal południowy. Ponadto zachował się dość prosty, ale elegancki szczyt wschodni z trzema blendami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół parafialny pw. Trójcy Świętej, E.Soroka, nr 3142, Kołbaskowo 1990.
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Randow, Stettin 1901.
Łuczak M., Gotyckie kościoły gminy Kołbaskowo, Szczecin 2013.
Piasek D., Średniowieczne kościoły granitowe Pomorza Szczecińskiego i Nowej Marchii, Gdynia 2023.
Świechowski Z., Architektura granitowa Pomorza Zachodniego w XIII wieku, Poznań 1950.