Historia
Kościół Narodzenia NMP w Jodłowniku zbudowany został w 1585 roku z fundacji Przecława Niewiarowskiego. W drugiej połowie XVIII stulecia wnętrze świątyni pokryto polichromiami figuralno – ornamentowymi, zaś w drugiej połowie XVIII wieku budowlę odnowiono i ponownie wyposażono, tym razem w całkowicie nowożytny wystrój. Kolejne prace remontowe miały miejsce w 1869 roku, kiedy kościół od dominikanów przejęli cystersi szczyrzyccy, a następnie prace renowacyjne przeprowadzano kilkukrotnie w drugiej połowie XX wieku. W 1987 roku zabytkowa budowla utraciła swą pierwotną funkcję parafialną na rzecz nowo postawionej zaraz obok budowli.
Architektura
Kościół wzniesiony został z modrzewiowego drewna w konstrukcji zrębowej, czyli z poziomo układanych belek, łączonych bez użycia gwoździ za pomocą zaczepów. Otrzymał prostokątną w planie, dość krótką nawę oraz węższe prezbiterium zakończone na wschodzie trójbocznie. Po stronie północnej do prezbiterium dostawiono zakrystię, a całość konstrukcji zwieńczono dwuspadowym, gontowym dachem o jednej kalenicy. Po stronie zachodniej do nawy przystawiona została wieża o konstrukcji słupowo – ramowej, z pochylonymi ścianami i zwieńczeniem w postaci okazałej izbicy. W przyziemu wieży utworzona została kruchta.
Konstrukcja wieńcowa (zrębowa) kształtowana była w sposób charakterystyczny dla drewnianych budowli gotyckich, nieznacznie zwężając się ku górze poszczególnych wieńców, co w efekcie dawało widoczne pochylenie zewnętrznego lica ku wnętrzu budowli. Sposób łączenia wieńców w narożach był zróżnicowany, ale zawsze towarzyszył im tzw. kryty czop, czyli element usztywniający dodatkowo samo wiązanie. Był to podstawowy czynnik wyróżniający wczesnośredniowieczną, prymitywną konstrukcję od stosowanej przez zawodowych cieśli z okresu dojrzałego gotyku.
Więźbę dachową w kościele utworzono w systemie storczykowym. Nie ona jednak odgrywała decydującą rolę w konstrukcji kościoła, lecz tzw. system więźbowo – zaskrzynieniowy. W późnośredniowiecznych kościołach z terenu Małopolski rozstaw poszczególnych kozłów krokwiowych więźby storczykowej dostosowywany był do szerokości prezbiterium, a spodnie belki więzara, czyli zarazem belki stropowe, wsparte były w prezbiterium na ostatnim wieńcu ścian. W tej sytuacji boczne, szersze części nawy nie dawały oparcia więźbie, przedłużano więc górne partie ścian prezbiterium na nawę oraz obniżano wysokość bocznych ścian nawy. W ten sposób na przedłużonych na nawę belkach ścian prezbiterium uzyskiwano oparcie dla więźby nad nawą. Wewnątrz kościoła boczne, szersze od prezbiterium części nawy robiły wrażenie jakby były przykryte obniżonym stropem, wyglądającym jak zawieszona skrzynia.
Stan obecny
Kościół do dnia dzisiejszego zachował późnogotycki układ przestrzenny, z wyróżniającą się z bryły po zachodniej stronie surową wieżą. Najbardziej rzucające się w oczy późno nowożytne zmiany to manierystyczna wieżyczka na kalenicy dachu, barokowe polichromie wnętrza oraz wyposażenie. Zabytek jest obecnie rzadko wykorzystywany, gdyż w jego pobliżu stanęła współczesna budowla wątpliwej urody.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Warszawa 1981.
Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce południowej, Wrocław 1984.
Cisowski B., Duda M., Szlak architektury drewnianej. Małopolska, Kraków 2005.