Historia
Wieś Jeziernik (Schönsee) po raz pierwszy wymieniona została w źródłach pisanych w 1333 roku jako oznaczenie graniczne. Rok później wielki mistrz krzyżacki Luther von Braunschweig nadał osadzie przywilej lokacyjny, w którym po raz pierwszy odnotowano miejscowego plebana, a kościół uposażono czterema wolnymi włókami ziemi. Zapewne w tym okresie zbudowany został kościół, początkowo w konstrukcji szkieletowej, następnie przebudowany na murowany około trzeciej ćwierci XIV wieku. Wieża kościoła zbudowana została przy użyciu drewna ściętego około 1362 – 1365 roku, ale jej podstawę omurowano dopiero na przełomie XV i XVI wieku. Wtedy też utworzony został szczyt wschodni.
W 1637 roku kościół został opisany jako solidnie murowany („ex muro solido”), ale z wieżą wymagającą remontu. W drugiej połowie tamtego stulecia kościół utracił status farnego, zostając podporządkowanym parafii w Ostaszewie. W 1832 roku prowadzono prace naprawcze dachu, natomiast w 1837 roku rozebrano zakrystię. Remont przypory kościoła odnotowany został w aktach w 1853 roku, a siedem lat później przeprowadzono gruntowną naprawę całej budowli, która ucierpiała w wyniku powodzi z 1855 roku. W czasie II wojny światowej kościół nie doznał zniszczeń.
Architektura
Kościół zbudowany został na planie prostokąta o wymiarach 8,7 x 17,8 metrów (wnętrze 7,3 x 16 metrów), bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, ale z dostawioną od północy zakrystią, a od południa niewielką kruchtą. Po stronie zachodniej korpusu dostawiona została nieco tylko węższa wieża, konstrukcji drewnianej, posadowiona na murowanej podstawie o rzucie zbliżonym do kwadratu (7,8 x 7,9 metra). Cały korpus kościoła przykryto dwuspadowym dachem opartym na dwóch szczytach przy krótszych bokach, z których zachodni później przysłoniła wieża.
Z powodu niestabilnego, często zalewanego powodziami podłoża, ściany kościoła wzmocnione zostały przyporami, w tym dwoma wschodnimi umieszczonymi pod skosem a pozostałymi prostopadłymi do osi wzdłużnej. Jako, że budowa przypór nie była związana z założeniem sklepień, przypory dostawiono w różnych miejscach (południowe nie odpowiadały północnym).
Szczyt wschodni tradycyjnie był główną ozdobą kościoła. Rozdzielony został siedmioma bogato profilowanymi lizenami przechodzącymi w sterczyny, z których każdą zwieńczono miniaturowymi szczycikami i kwiatonem. Pomiędzy lizenami umieszczono wnęki i ceglane gzymsy. Od ściany wschodniej szczyt oddzielono rzadko spotykanym fryzem o plastycznej dekoracji przypominającej litery X, poniżej którego przepruto ostrołuczne okno doświetlające ołtarz. Kolejne okna znajdowały się w ścianie północnej, natomiast elewacja północna była pozbawiona otworów. Wejście utworzono w południowej ścianie nawy i zachodnim murze wieży.
Stan obecny
Kościół zachował do czasów współczesnych całą bryłę za wyjątkiem rozebranej zakrystii. Spośród nowożytnych przekształceń najbardziej rzucają się w oczy wielkie okna w południowej ścianie nawy. Drewniana część wieży była remontowana w XVII wieku, ale musi powtarzać formę wieży średniowiecznej, gdyż wciąż w jej szkielecie znajdują się pierwotne belki z XIV wieku. Mocno przemurowana została w 1860 roku ściana północna nawy, uszkodzona przez powódź. Ze średniowiecznego wyposażenia zachowała się granitowa chrzcielnica, tabernakulum ścienne oraz dwie rzeźbione figury. Co ciekawe średniowieczne pochodzenie ma jeszcze kilka więzarów więźby dachowej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Schmid B., Bau-und Kunstdenkmäler des Kreises Marienburg, Die Städte Neuteich und Tiegenhof und die lädlichen Ortschaften, Danzig 1919.