Historia
Zamek w Golczewie powstał na przełomie XIII i XIV wieku. Początkowo należał do rycerzy Ekharda i Wulfekina Smellingów i nieznanego z imienia Wedelstedta. Zawarte przez nich w 1304 roku porozumienie z biskupem kamieńskim Henrykiem Wachhnolzem rozpoczęło proces rozbudowy warowni, która przeszła w posiadanie kościelne. Zamek czasowo od 1363 roku użytkowała kapituła, której biskup musiał zastawić Golczewo, z powodu kłopotów finansowych spowodowanych rozbudową swych dóbr w Kamieniu. W 1385 roku biskup Filip von Rehberg odebrał zastaw kapitule i przekazał zamek zaufanemu archidiakonowi Filipowi Helpte z Uznamia. Ten spłacił część długów biskupa, jednak w 1402 roku w posiadanie Golczewa wszedł ród Flemmingów, wierzyciele biskupa. W 1406 sprzedali oni zamek księciu Bogusławowi VIII, pretendentowi do stolca biskupa kamieńskiego. W ten sposób Golczewo weszło w posiadanie biskupiego konkurenta i wroga, który toczył z nim wojnę podjazdową, aż do swej śmierci w 1417 roku. Spór i proces o zamek toczył się nawet poza granicami państwa na soborze w Konstancji i mimo osobistej interwencji cesarza Zygmunta Luksemburczyka nie został rozstrzygnięty. Kapituła ponownie objęła warownię dopiero w 1436 roku, lecz władała nią niezbyt długo, gdyż już wkrótce musiała zastawić, by uwolnić biskupa Henninga Ivena, pojmanego w trakcie walk przez księcia meklemburskiego. Kapituła i biskup spłacili dług zastawu do 1500 roku i posiadali zamek do 1534 roku, czyli do momentu sekularyzacji dóbr kościelnych. Odtąd Golczewo stanowiło własność książęcą. Po 1684 roku, po śmierci ostatniego księcia zachodniopomorskiego Ernesta Bogusława, zamek został opuszczony i uległ stopniowej destrukcji. Zachowana wieża zamkowa poddana została renowacji wraz z rekonstrukcją zwieńczenia w roku 1895 i 1929.
Architektura
Zamek wzniesiono w przewężeniu pomiędzy dwoma jeziorami, na wzniesieniu o wysokości około 7 metrów i trapezowatym planie spłaszczonego szczytu (45 x 53 metry). Po stronie północnej znajdowało się podzamcze o powierzchni 40 x 40 metrów, wyniesione o 1,5 metra ponad otaczającymi je od południa i zachodu moczarami.
Najstarsze założenie zamkowe składało się ze sporej wieży mieszkalnej o wymiarach w planie 10,5 x 20 metrów, usytuowanej na wzniesionego na 3 metrowym kopcu i otoczonej obwarowaniami ziemnymi. Jej mury miały około 1,3 metra grubości, a wejście po stronie północnej prowadziło do płytko położonej piwnicy. Proporcje grubości murów sugerują, iż najprawdopodobniej miała ona trzy kondygnacje wysokości, przy czym na wysokim parterze znajdować się mogła komnata reprezentacyjna, a na pierwszym piętrze komnata mieszkalna.
W drugiej połowie XIV wieku rozszerzono teren zamku, nadając założeniu kształt czworoboku o wymiarach 40×50 metrów, przy czym wieżę mieszkalną rozebrano, pozostawiając jedynie część jej murów piwnicznych, wykorzystanych przy budowie nowego budynku mieszkalnego. Ten nowy dom mieszkalny o wymiarach około 12×25 metrów stanął przy kurtynie południowej, naprzeciw bramy wjazdowej. Zaledwie w odległości 2,4 metra od wschodniej ściany szczytowej budynku zbudowano szeroki na 11 metrów spichlerz z murem od strony dziedzińca grubym na 1,7 metra. Funkcjonował on zapewne do 1387 roku, kiedy to zniszczony został na skutek pożaru w trakcie waśni Bogusława VIII z biskupami kamieńskimi.
Narożnik południowo – wschodni zajęła cylindryczna wieża o wysokości około 24 metrów. Połączona była ona z murami obronnymi o wysokości około 4 metrów. Jej cokół na planie zbliżonym do kwadratu (8,5×9 metrów) wzniesiono w dolnej partii z głazów eratycznych, wyższą część graniastą oraz całą cylindryczną zbudowano z cegły. W podziemnej części ulokowany został loch więzienny (4,5×4,8 meta), zamknięty od góry sklepianiem z otworem do podawania jedzenia i picia. Następna kondygnacja o wysokości 6 metrów była bez otworów. Trzecią kondygnację przykrywało sklepienie z włazem do górnej części wieży, osiąganej tylko za pomocą drabiny. Tworzyły ją trzy kondygnacje z drewnianymi, płaskimi stropami. Wejście do wieży umieszczono na wysokości około 6 metrów nad poziomem dziedzińca, dostać się można do niego było z korony murów obwodowych. Cechą charakterystyczną wieży jest bardzo ubogie zaopatrzenie w strzelnice. Ogółem było ich tylko cztery, po dwie w czwartej i szóstej kondygnacji.
Stan obecny
Obecnie jedyną pozostałością zamku w Golczewie jest wieża, stojąca na kopcu otoczonym fosą. Jest udostępniona zwiedzającym, a na jej szczycie znajduje się punkt widokowy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Radacki Z., Średniowieczne zamki na Pomorzu Zachodnim. Suplement do monografii z 1976 roku, “Materiały zachodniopomorskie. Nowa Seria”, t. II – III, zeszyt 2, 2005/2006.
Radacki Z., Średniowieczne zamki Pomorza Zachodniego, Warszawa 1976.