Historia
Pierwszy kościół w Czernicach Borowych wybudowano po 1398 roku, kiedy to we wsi utworzono parafię. Powstał on z fundacji Jakuba Poczty z Czernic, późniejszego kasztelana ciechanowskiego. Kościół późnogotycki pod wezwaniem św. Achacjusza i Towarzyszy zbudowany został na początku XVI wieku pod patronatem szlacheckim rodu Jastrzębców Czernickich. Prace zapewne rozpoczęto około 1514 roku, a ukończono około 1525 roku. Zabytek remontowano w 1856 roku, ale został poważnie uszkodzony w 1915 podczas bitwy przasnyskiej. Odbudowano go w 1933 roku i kilkukrotnie odnawiano w latach późniejszych.
Architektura
Kościół wzniesiono pośrodku wsi, na sztucznie usypanym wzgórzu. Uzyskał formę często spotykaną na północno – zachodnim Mazowszu, gdzie silne były wpływy architektoniczne z terenów Prus. Zbudowano pojedynczą nawę na planie wydłużonego prostokąta, węższe prezbiterium po stronie wschodniej, także wzniesione na planie czworoboku, oraz zakrystię i skarbczyk po stronie północnej. Od południa wejście poprzedzono dobudowaną nieco później kruchtą.
Cechą charakterystyczną budowli były bogato zaprojektowane szczyty w stylu mazowieckiego późnego gotyku: zachodni nawy i wschodni prezbiterium. Obydwa otrzymały formy schodkowe i zostały oddzielone fryzami od ścian poniżej. Podzielono je wertykalnie na pięć osi kątowo ustawionymi filarkami, górą przechodzącymi w sterczyny, natomiast horyzontalnie utworzono trzy rzędy tynkowanych blend o dwułucznych zamknięciach. Pomiędzy sterczynami umieszczono małe wimpergi z kolistymi otworami wiatrowymi.
Elewacje zewnętrzne kościoła opięte zostały licznymi wysokimi, uskokowymi przyporami, pomiędzy którymi przebito obustronnie rozglifione, półkoliste otwory okienne, za wyjątkiem ściany północnej nawy. Ponadto elewacje ozdobiono pod okapami dachów rzadko spotykanym fryzem z ułożonych pod skosem cegieł, przechylonych naprzemiennie raz w jedną raz w drugą stronę, przy czym fryz ten zastosowano nawet w dwóch różnych wariantach na prezbiterium i nawie. Umieszczono też powyżej tynkowaną opaskę.
Stan obecny
Kościół zasadniczo zachował pierwotną, późnogotycką formę z pierwszej ćwierci XVI wieku, jedynie po zniszczeniach wojennych zrekonstruowany musiał zostać szczyt zachodni, odnowiono też elewację północną i częściowo przekształcono zakrystię. Wnętrze posiada prawie całkowicie wystrój nowożytny, ale zachowała się ostrołuczna arkada tęczy oddzielająca nawę od prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur in Polen. Romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel, Petersberg 2015.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010.