Historia
Wieś Czarnowo (Scharnau) po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1222 roku. Murowany kościół zaczęto w niej budować pod koniec XIII wieku, rozpoczynając prace nietypowo od nawy. Na początku XIV wieku dobudowane zostało prezbiterium i prawdopodobnie zakrystia. W 1457 roku kościół wraz ze wsią, z nadania króla Kazimierza Jagiellończyka przeszedł w posiadanie miasta Torunia. W XVII wieku przebudowana lub dobudowana została nowożytna zakrystia, a w początkach XVIII stulecia wzniesiona wolnostojąca dzwonnica, odnawiana już w 1753 roku. W 1927 roku w trakcie remontu w nawie kościoła założony został nowy strop kasetonowy.
Architektura
Kościół zbudowany został na kamiennym fundamencie, z cegły w wątku wendyjskim (prezbiterium i dolne partie nawy) oraz w wątku gotyckim (nawa). Pierwotnie składał się z dwuprzęsłowej nawy o długości 15,1 metrów i szerokości 9,2 metra oraz dostawionego nieco później węższego i niższego prezbiterium na planie prostokąta o wymiarach 8,3 x 7,5 metra. Być może po północnej stronie prezbiterium znajdowała się niewielka, średniowieczna zakrystia.
Mury kościoła wzmocnione zostały w narożnikach uskokowymi, umieszczonymi pod skosem przyporami. Dodatkowe dwie prostopadłe w stosunku do osi przypory zbudowano też przy ścianie północnej nawy, oraz po jednej od południa nawy i prezbiterium. Wnętrze oryginalnie oświetlały ostrołucznie zamknięte, obustronnie, szeroko rozglifione okna. Prosty, lekko profilowany portal osadzono w ścianie zachodniej nawy, główny, uskokowy portal natomiast nietypowo od północy, co zapewne związane było z usytuowaniem kościoła w stosunku do zabudowań wsi.
Wnętrze nawy kościoła pierwotnie planowano przekryć sklepieniem, pod które wybudowano w narożnikach wyprowadzenia i obłe służki, ale zapewne zamierzenia tego nie udało się ostatecznie zrealizować. Prezbiterium, oddzielone ostrołukową arkadą tęczy, zwieńczone zostało nieco anachronicznym w XIV wieku ostrołucznym sklepieniem kolebkowym. W murach prezbiterium utworzono liczne wnęki o różnorodnych zamknięciach: ostrołucznych, dwuściennych, prostych.
Stan obecny
Kościół zachował średniowieczne mury nawy i prezbiterium, natomiast nowożytnym elementem jest zakrystia, po dostawieniu której poszerzono szczyt wschodni w celu przykrycia jej tym samym połaciem dachu. Ponadto odnowione zostały szczyty nawy i konstrukcja dachowa, a po stronie północnej wzniesiono wieżę połączoną poprzez przedsionek z nawą. Zachowały się natomiast ostrołukowe okna (południowe w prezbiterium przekształcone), portale wejściowe oraz unikalne sklepienie kolebkowe w prezbiterium. Całość kościoła jest przykładem prostej, stosunkowo wczesnej budowli sakralnej z regionu ziemi chełmińskiej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Thorn, red. J.Heise, Danzig 1889.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.