Historia
Potwierdzenie aktu lokacyjnego wsi Cyganek (Thuenhain, później Tiegenhagen), wystawił wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode w 1352 roku, osada na tym miejscu funkcjonowała więc już we wcześniejszych latach. Również w tamtym roku odnotowany został kościół św. Mikołaja, początkowo zapewne wzniesiony w konstrukcji szachulcowej. Dopiero pod koniec XIV wieku świątynię przebudowano na częściowo murowaną (prezbiterium, podstawa wieży).
W okresie reformacji budowla została przejęta przez protestantów, wiadomo bowiem, iż w 1574 roku w Tiegenhagen niejaki Georg Meermann został wyświęcony na luterańskiego kaznodzieję. W ręce katolików budynek powrócił w 1629 roku, bez większych zmian strukturalnych. W czasach protestantów zmieniony mógł zostać jedynie wystrój, w celu dopasowania do nowego kultu.
Między 1637 a 1647 rokiem nawę przebudowano przy wykorzystaniu techniki ryglowej, a w 1687 roku odnotowano budowę wieży, choć prawdopodobnie dotyczyło to tylko jej części drewnianej. Iglica uległa zawaleniu w 1768 roku, w trakcie silnej burzy, lecz odbudowę przeprowadzono jeszcze w tym samym roku. W 1846 roku wieżę wyremontowano i położono nowy dach, dostawiono także zakrystię i przedsionek. W 1912 roku wieża została ponownie naprawiona i ponownie pokryta gontem.
Architektura
Kościół zbudowany został w zakolu rzeki Tugi, po jej zachodniej stronie, na płaskim, depresyjnym, zapewne zagrożonym powodziami terenie, w odległości około kilkudziesięciu metrów od wału przeciwpowodziowego. Po jego zachodniej stronie przebiegał trakt z południa, od strony Malborka, ku rybackiej osadzie Stegna.
W XIV wieku murowaną częścią kościoła było prezbiterium, usytuowane po wschodniej stronie szachulcowej nawy o tej samej szerokości. Prezbiterium wzniesiono na planie zbliżonym do kwadratu, z masowymi ścianami opiętymi przyporami, stosunkowo licznymi jak na tak niewielką budowlę. Trzy z nich umieszczono prostopadle do osi kościoła, jedną wschodnią równolegle, a dwie narożne pod skosem. Dwuspadowy dach oparto od wschodu na ozdobnym, schodkowym szczycie ze sterczynami, podzielonym na sześć zamkniętych półkoliście blend. Dwie podobne blendy umieszczono także na ścianie wschodniej, po bokach dwóch ostrołucznych okien z uskokowymi ościeżami.
Murowana była pierwotnie także podstawa wieży po zachodniej stronie szachulcowej nawy. Utworzono ją na planie kwadratu z dwoma ukośnie położonymi przyporami zachodnimi. Na wybudowanie w całości murowanej wieży zapewne nie pozwolił słaby, podmokły grunt, jak w dużej części żuławskich wsi. W ścianie zachodniej wieży utworzono portal wejściowy do podwieżowej kruchty. Uzyskał on ostrołuczną, uskokową archiwoltę, zakończoną nieco poniżej połowy wysokości wejścia na sfazowanym cokole.
Stan obecny
Kościół składa się dziś ze średniowiecznego prezbiterium i podstawy wieży (część drewniana została rozebrana w czasie II wojny światowej), oraz z nowożytnej ryglowej nawy i kruchty po jej południowej stronie. Najcenniejsza pozostaje pozbawiona późniejszych zniekształceń elewacja wschodnia kościoła z gotyckim szczytem i dwoma oknami flankowanymi przez blendy. Niestety okna północne i południowe prezbiterium zostały przekształcone, powiększone. W przyziemiu wieży zachował się gotycki portal. Wnętrze kościoła posiada w całości wystrój nowożytny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Schmid B., Bau-und Kunstdenkmäler des Kreises Marienburg, Die Städte Neuteich und Tiegenhof und die lädlichen Ortschaften, Danzig 1919.