Historia
Pierwszy zamek w Ćmielowie istniał już w drugiej połowie XIV wieku. Po raz pierwszy poświadczony źródłowo został w 1388 roku, gdy podkomorzy dobrzyński Mikołaj i jego brat Marcin, sprzedali warownię za 6000 grzywien podkomorzemu krakowskiemu Gniewoszowi z Dalewic. Kolejnym właścicielem zamku był w 1415 roku Dersław de Sczmelow, a w ostatniej ćwierci XV wieku budowla znalazła się w rękach rodu Szydłowieckich. Jeden z kolejnych właścicieli Ćmielowa z tego rodu, Krzysztof Szydłowiecki herbu Odrowąż, kasztel sandomierski, krakowski i kanclerz koronny, w latach 1519-1531 wzniósł na miejscu starej warowni, nowy renesansowy zamek. Później był on własnością kolejno Tarnowskich, Ostrogskich, Wiśniowieckich, Sanguszków i Małachowskich. Janusz Ostrogski, który traktował zamek jako swoją główną siedzibę, wzmocnił jego obronność budując w narożach cztery bastiony ziemne. W 1657 roku był oblegany przez Szwedów, a w w 1702 roku zniszczony i częściowo rozebrany.
Architektura
Zamek na początku XVI wieku składał się z położonej na wyspie rezydencji i usytuowanego od południa przedzamcza. Główne założenie było dwoma prostokątnymi budynkami ustawionymi równolegle do siebie, z dziedzińcem pośrodku. Oba skrzydła łączyła od północy kaplica zamkowa, składająca się z nawy i zamkniętego wielobocznie prezbiterium. Pałac otaczała nawodniona fosa o szerokości 16 metrów oraz wał ziemny.
Na przedzamczu stał wydłużony budynek z trzykondygnacyjną wieżą bramną we wschodniej części. Do zachodniej przylegało pod kątem prostym krótkie skrzydło. Wieżę bramną wzniesiono na planie prostokąta i wysunięto nieznacznie przed linię murów. W przyziemiu umieszczono przelot bramny z ostrołukowymi wjazdami w kamiennych obramieniach, a po obu stronach bramy widoczne są strzelnice kluczowe.
Stan obecny
Z założenia pałacowego na wyspie zachowały się niewielkie fragmenty murów, głównie kaplicy zamkowej, a z przedzamcza wieża bramna połączona z budynkiem gospodarczym. Od 2010 roku przeprowadzono na zamku prace archeologiczne pod planowaną restaurację, niestety jednak prywatny inwestor wycofał się, a zabytek stoi obecnie opuszczony.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.