Historia
Chrostowa pojawiła się w źródłach pisanych dopiero w 1404 roku, jako jedna ze wsi należących od lat 80-tych XIII wieku do rozległego klucza dóbr rodu Półkoziców. Chrostową do majatku Półkoziców wniosła w wianie niejakiemu Mironiegowi córka Dzierżykraja Bogusława, ostatnia przedstawicielka rodziny dotychczasowych dziedziców Niegowici i przyległych ziem. Budowę zamku, nazywanego od XVI wieku Kamyk („fortalicium Camyk”), przeprowadzono zapewne w drugiej połowie XIII wieku, jego fundatorem mógł więc być wspomniany Mironieg. Później wieś Chrostową i Kamyk dzierżyli jego potomkowie. Sama budowla mieszkalno – obronna w źródłach pisanych pojawiła się w 1539 roku, kiedy to kres jej funkcjonowania prawdopodobnie dobiegał już końca. Użyte wówczas określenie „alias Grodzisko” mogłoby wskazywać, że zamek chylił się już ku upadkowi i być może był opuszczony. Właścicielem Kamyka został wówczas Krzysztof Niewiarowski herbu Półkozic, późniejszy burgrabia krakowski, który zakupił zamek za 950 florenów od Jadwigi, żony Sebastiana Wielogłowskiego. Niewiarowski posiadał wygodniejszą siedzibę w rodzinnym Niewiarowie, o zamek nie musiał więc dbać, zadowalając się przyległymi dobrami ziemskimi.
Architektura
Zamek wzniesiono na spłaszczonym cyplu górskiego grzbietu, leżącego na lewym brzegu Stradomki. Podstawa wzgórza otoczona była zakolem rzeki od północy i wschodu. Na południu wzniesienie kończyło się stromymi stokami, natomiast od zachodu cypel wzgórza odcięto od reszty płaskowyżu poprzecznym rowem, przechodzącym w dookolną fosę. Uzyskany w ten sposób teren miał z grubsza owalny w planie kształt o wymiarach 20 x 28 metrów. Na krawędziach spłaszczonego wzniesienia przebiegał ziemny wał, a dodatkowy nasyp otaczał zbocza wzgórza. Pośrodku obwarowań umieszczono murowany budynek, być może o formie wieżowej.
W drugiej fazie funkcjonowania zamku, przypadającej na XIV stulecie, w zachodniej części cypla i dziedzińca wzniesiono nową budowlę w typie wieży obronno – mieszkalnej, założoną na planie kwadratu o bokach długości 7,5 metra. Jej wykonane z opracowanego piaskowca mury w przyziemiu miały grubość dochodzącą do 1,9-2 metrów, co pozostawiało wewnątrz przestrzeń o wielkości nieco ponad 5,5 x 5,5 metra. W wyższych partiach grubość murów mogła spadać, dzięki czemu pomieszczenia mieszkalne na piętrach byłyby większe. Przyziemia w budowlach tego typu najczęściej przeznaczano na cele gospodarcze, umieszczając w nich składy lub spiżarnie. Funkcje mieszkalne pełniły lepiej oświetlone i ogrzewane piętra, natomiast w koronie murów obwodowych najczęściej znajdowały się ganki obronne.
W XIV wieku, oprócz części mieszkalnej, przebudowane zostały również obwarowania wokół dziedzińca zamku, mianowicie nasyp ziemnego wału wzmocniono rdzeniem kamiennym i belkami. Zapewne w jego koronie poprowadzony był dookolny chodnik straży, ukryty za jakąś formą przedpiersia. Oprócz wieży mieszkalnej, pozostałą część majdanu prawdopodobnie zajmowały drewniane budynki pomocnicze, przypuszczalnie zlokalizowane blisko obwarowań. Brama wjazdowa na dziedziniec znajdować się mogła w zasięgu straży czuwającej na wieży mieszkalnej, ale z braku miejsca nie po stronie zachodniej.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Na porośniętym gęstym lasem wzgórzu widoczne są jedynie ziemne umocnienia, a pod ziemią zalegają skromne relikty murów. Wstęp na teren zamkowego wzgórza jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne Półkoziców w zachodniej Małopolsce. Wstęp do problematyki badań, „Acta Universitatis Lodziensis”, 22/1998.
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Warszawa 1994.
Lasek P., Obronne siedziby rycerskie i możnowładcze w czasach Kazimierza Wielkiego [w:] Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A.Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Moskal K., Zamki w dziejach Polski i Słowacji, Nowy Sącz 2004.