Historia
Kościół św. Jana Chrzciciela w Budzistowie ufundowany został w 1222 roku przez księżną pomorską Mirosławę, matkę księcia Barnima I, która następnie podarowała świątynię opactwo benedyktyńskiemu w Mogilnie. W 1298 roku z inicjatywy biskupa Piotra kościołowi nadanych zostało kilka wsi, a w 1333 roku kościół przypadł biskupowi kamieńskiemu. W XV wieku przebudowano i powiększono portale kościoła oraz dobudowano trójboczną absydę. Kolejne przebudowy i odbudowy miały miejsce po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, oblężeniu Kołobrzegu przez Rosjan w 1758 roku, oraz po 1807 roku, gdy twierdzę kołobrzeską oblegali Francuzi. W 1865 roku dobudowana została wieża konstrukcji ryglowej, zniszczona wraz z pozostałą częścią kościoła w trakcie drugiej wojny światowej. Remont zabytku przeprowadzono w latach 1958-1959.
Architektura
Kościół wzniesiono na płaskim terenie wschodniego brzegu rzeki Parsęty, pierwotnie zajmowanym przez wczesnośredniowieczną osadę kołobrzeską (późniejsze Altstadt). Wymurowany został z cegły w układzie wendyjskim (od strony lica dwie wozówki przedzielone są jedną główką), jako budowla jednonawowa o wymiarach 8 x 5 metrów, z drobną wieżą wbudowaną w elewację frontową. Wejście stanowiły dwa naprzeciwległe portale boczne: północny i południowy.
W XV wieku przy wschodniej ścianie kościoła zbudowano trójboczną apsydę na rzucie trapezu, o wysokim, stożkowatym nakryciu, ze ścianami przeprutymi trzema ostrołukowymi oknami profilowanymi półwałkami. W okresie późnego gotyku powiększono też okna w nawie i przekształcono portale. Apsydę przykryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym, natomiast wnętrze nawy zwieńczone było płaskim, drewnianym stropem lub otwartą więźbą dachową.
Stan obecny
Kościół w Budzistowie jest jedną z najstarszych zachowanych świątyń na terenie Pomorza Zachodniego. Ślady po pierwotnych oknach części nawowej nie przetrwały do dziś, gdyż na ich miejscu w XIX wieku wybito od północy i południa nowe, duże otwory. Widoczne są natomiast profilowane, późnogotyckie okna apsydy. Wejście zachodnie jest dodatkiem nowożytnym, południowe i północne zachowały się, ale są obecnie zamurowane.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin, Die Kreise Köslin und Kolberg-Körlin, red. L.Böttger, Stettin 1889.
Kubicki D., Gotyckie świątynie powiatów koszalińskiego i kołobrzeskiego, Pelplin 2001.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.