Historia
Zamek w Bobrownikach być może powstał około połowy XIV wieku z fundacji księcia dobrzyńskiego Władysława Garbatego, choć badania archeologiczne przesuwają datę jego budowy na koniec XIV wieku. W tym wypadku jego budowniczym mógłby być książę Władysław Opolczyk posiadający ziemię dobrzyńską jako lenno w latach 1379-1392. Prace wykończeniowe prowadzić również mogli Krzyżacy, okupujący tutejsze ziemie w okresie 1392-1404, choć zachowane dokumenty informują jedynie o prowadzeniu przez nich wówczas jedynie pomniejszych prac.
W czasie wojen drugiej połowy XIV i początku XV wieku zamek raz po raz przechodził z rąk krzyżackich do polskich i z polskich do krzyżackich. W 1391 wytrzymał oblężenie wojsk polskich, następnie powrócił w ręce króla polskiego, lecz już w 1409 roku ponownie został zajęty przez krzyżaków. Ostatecznie po 1411 roku powrócił do Polski i z inicjatywy Władysława Jagiełły został znacznie rozbudowany. Gdy II pokojem toruńskim w 1466 roku zakończyły się wojny polsko – krzyżackie, zamek utracił znaczenie militarne i stał się siedzibą starosty. W XVII wieku został spustoszony przez Szwedów, choć jak pokazują grafiki z 1627 roku już wcześniej był częściowo zrujnowany. Ostatecznie w XIX wieku został rozebrany.
Architektura
Zamek położony był na sztucznym, niezbyt wysokim nasypie, na prawym brzegu Wisły, której koryto ochraniało go od strony zachodniej i częściowo południowej. W bliskim sąsiedztwie swe ujście miała również niewielka rzeka Gryzka, przypływająca po wschodniej stronie zamku i wpadającą do Wisły na północy.
Najstarszy rdzeń zamku założono na planie kwadratu o boku około 46,5 metra. Składał się z prostych kurtyn murów obronnych, domu głównego tworzącego południowo – zachodnią część zamku, cylindrycznej wieży o czworobocznej podstawie o wymiarach 10,7 x 11,2 metra i niskiej wieży bramnej. Tą ostatnią ulokowano na zewnątrz kurtyny północno – zachodniej, na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 10,5 x 11,5 metra. Wnętrze jej przyziemia mieściło sklepiony przejazd bramny z około 3 metrowej szerokości przelotem oraz niewielką, także sklepioną izbę straży. Mury obwodowe o imponującej grubości przekraczającej 3,5 metra, wzmocniono od zewnątrz przyporami, zarówno narożnymi jak i w ciągu kurtyn. Jako, iż budynek bramny w bocznych ścianach mieścił furty, przed wzniesieniem drugiego murowanego obwodu mogły funkcjonować zewnętrzne obwarowania w postaci palisady lub częstokołu.
Główny dom mieszkalny mierzył 15 x 46 metrów, był budynkiem jednotraktowym, w całości podpiwniczonym, mającym dwie kondygnacje nadziemne przykryte dwuspadowym dachem. Na poziomie piwnic wnętrze dzieliło się na trzy pomieszczenia i zapewne podział ten powtarzał się także na wyższych kondygnacjach. Drugi, mniejszy budynek usytuowano między wieżą główną a powyższym domem, wzdłuż południowo – wschodniej kurtyny muru. Ponadto funkcjonować mogły również zabudowania drewniane przy północno – wschodnim odcinku muru, pomocnicze o funkcji gospodarczej.
W XV wieku zamek rozbudowano o obwód ceglanych murów zewnętrznych, usytuowanych w odległości około 12,5 metrów od głównego obwodu i również wzmocnionych przyporami. Co nietypowe posiadały one znaczną grubość, podobną do wewnętrznego pierścienia obwarowań. W XV wieku przedłużono także bramę o przedbramie, a w narożach drugiego obwodu zbudowano niewielkie baszty, być może przystosowane do obrony ogniowej. Zewnętrzną strefę obrony stanowiła nawodniona fosa, otaczająca zamek od strony lądu. Późniejsze przebudowy, może jeszcze późnośredniowieczne, wiązały się z wybrukowaniem dziedzińca i usypaniem ziemnych wałów, które osłaniały zamek od północy i wschodu.
Stan obecny
Obecnie śladem dawniej świetności obiektu są jedynie elementy murów obronnych, głównie północnej i południowej części oraz relikty wieży, która w najwyższym miejscu zachowała się do wysokości 11,8 metrów. Malownicze ruiny udostępnione są do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Pietrzak J., Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej, Łódź 2003.