Historia
Zamek w Bobrownikach być może powstał około połowy XIV wieku z fundacji księcia dobrzyńskiego Władysława Garbatego, choć badania archeologiczne przesuwają datę jego budowy na koniec XIV wieku. W tym wypadku jego budowniczym mógłby być książę Władysław Opolczyk posiadający ziemię dobrzyńską jako lenno w latach 1379-1392. Prace wykończeniowe prowadzić również mogli Krzyżacy, okupujący tutejsze ziemie w okresie 1392-1404, choć zachowane dokumenty informują jedynie o prowadzeniu przez nich wówczas jedynie pomniejszych prac.
W czasie wojen drugiej połowy XIV i początku XV wieku zamek raz po raz przechodził z rąk krzyżackich do polskich i z polskich do krzyżackich. W 1391 wytrzymał oblężenie wojsk polskich, następnie powrócił w ręce króla polskiego, lecz już w 1409 roku ponownie został zajęty przez krzyżaków. Ostatecznie po 1411 roku powrócił do Polski i z inicjatywy Władysława Jagiełły został znacznie rozbudowany. Gdy II pokojem toruńskim w 1466 roku zakończyły się wojny polsko – krzyżackie, zamek utracił znaczenie militarne i stał się siedzibą starosty. W XVII wieku został spustoszony przez Szwedów, choć jak pokazują grafiki z 1627 roku już wcześniej był częściowo zrujnowany. Ostatecznie w XIX wieku został rozebrany.
Architektura
Zamek położony był na sztucznym nasypie bezpośrednio na prawym brzegu Wisły, w bliskim sąsiedztwie ujścia niewielkiej rzeczki Gryzki. Najwcześniejsze założenie było kwadratem o boku około 46,5 metra. Składało się z domu głównego opartego o kurtynę północno – zachodnią, wieży cylindrycznej o podstawie czworobocznej o wymiarach 10,7 x 11,2 metra i niskiej wieży bramnej. Tą ostatnią ulokowano na zewnątrz kurtyny północno – wschodniej, na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 10,5 x 11,5 metra. Wnętrze jej przyziemia oraz zapewne sklepionego przejazdu bramnego z około 3 metrowej szerokości przelotem, mieściło niewielką, sklepioną izbę straży. Mury obwodowe o imponującej grubości przekraczającej 3,5 metra, wzmocniono od zewnątrz przyporami, zarówno narożnymi jak i w ciągu kurtyn. Oprócz głównej bramy w ich ciągu przepruto jeszcze dwie mniejsze furty. Dom zamkowy mierzył 15 x 46 metrów, był budynkiem jednotraktowym, w całości podpiwniczonym, mającym dwie kondygnacje nadziemne przykryte dwuspadowym dachem. Na poziomie piwnic wnętrze dzieliło się na trzy pomieszczenia i zapewne podział ten powtarzał się także na wyższych kondygnacjach. Drugi, mniejszy budynek usytuowano między wieżą główną a powyższym domem, wzdłuż południowo – wschodniej kurtyny muru. Ponadto funkcjonować mogły również zabudowania drewniane przy północno – wschodnim odcinku muru, pomocnicze o funkcji gospodarczej.
W XV wieku zamek rozbudowano o obwód murów zewnętrznych, usytuowanych w odległości około 12,5 metrów od głównego obwodu i również wzmocnionych przyporami. Co ciekawe posiadały one znaczną grubość, podobną do wewnętrznego pierścienia obwarowań. Jako, iż budynek bramny posiadał boczne furty, przed wzniesieniem drugiego murowanego obwodu mogły funkcjonować zewnętrzne obwarowania w postaci palisady lub częstokołu. W XV wieku przedłużono także bramę o przedbramie, a w narożach drugiego obwodu zbudowano niewielkie baszty, być może przystosowane do obrony ogniowej. Zewnętrzną strefę obrony stanowiła nawodniona fosa, otaczająca zamek od strony lądu. Późniejsze przebudowy, może jeszcze późnośredniowieczne, wiązały się z wybrukowaniem dziedzińca i usypaniem ziemnych wałów, które osłaniały zamek od północy i wschodu.
Stan obecny
Obecnie śladem dawniej świetności obiektu są jedynie elementy murów obronnych, głównie północnej i południowej części oraz relikty wieży, która w najwyższym miejscu zachowała się do wysokości 11,8 metrów. Malownicze ruiny udostępnione są do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Pietrzak J., Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej, Łódź 2003.