Historia
Osada Bagieniec (niem. Tychenow) po raz pierwszy odnotowana została w przekazach pisanych w 1307 roku, w dokumencie biskupa wrocławskiego Henryka. Po raz kolejny wspomniano o niej w 1317 roku, przy okazji potwierdzenia dziesięciny dla kościoła w Wierzbnej. W okresie tym we wsi nie było jeszcze rycerskiej siedziby mieszkalno – obronnej. Do budowy murowanej wieży mieszkalnej oraz zabudowań dworskich doszło w drugiej połowie XIV wieku, przypuszczalnie z inicjatywy Niclasa von Sachenkirch, burgrabiego Sobótki, który zyskał Bagieniec w 1369 roku.
Dziedzicami Niclasa byli jego dwaj synowie, Konrad i Peter. W 1433 roku kolejny Niclas von Sachenkirch, być może wnuk burgrabiego Sobótki, sprzedał Bagieniec Peterowi Hulfreich i Lauslauowi Schleuser, którzy wkrótce potem popadli w spór ze starostą książęcym Albrechtem Kolditzem i wyrokiem rady miejskiej Świdnicy zostali zmuszeni do odstąpienia mu majątku. W drugiej połowie XV wieku wieża, dwór i folwark znajdowały się w posiadaniu mieszczan świdnickich, którzy przekazali Bagieniec na siedzibę zarządu miejscowych dóbr i folwarku. W bliżej nieznanych okolicznościach dwór stał się również lennem margrabiego miśnieńskiego.
Około 1545 roku Bagieniec przeszedł na własność rycerskiego rodu von Ronau, którego przedstawiciele dokonali pierwszej poważnej przebudowy średniowiecznej wieży w latach 20-tych i 30-tych XVII wieku. Jej właścicielami byli do 1633 roku, kiedy to na skutek koligacji małżeńskich majątek przeszedł na rodzinę von Luck, w czasach której doszło do kolejnej przebudowy, przeprowadzonej w początkach XVIII stulecia. W jej efekcie na miejscu dawnego dworu utworzone zostało barokowe założenie pałacowe o ujednoliconych elewacjach. W 1775 roku Bagieniec zakupił możny ród von Zedlitz. Dzierżyli oni budowlę do pierwszej połowy XX wieku, ponownie przybudowując rezydencję na początku tamtego stulecia.
Architektura
Wieża zbudowana została w podmokłej i zabagnionej dolinie, na zachodnim brzegu rzeki Bystrzycy, w niecce otoczonej lekko pofałdowanym terenem. Usytuowano ją wraz z gospodarczymi zabudowaniami dworskimi na wyspie, utworzonej z fosy po stronie południowej i wschodniej oraz wód stawu od północy i zachodu. Do budowy wieży wykorzystano łamany kamień łączony zaprawą, podczas gdy sąsiednie pomieszczenia stajni, spichrzów, obór, czy kuchni przypuszczalnie mogły być pierwotnie konstrukcji drewnianej bądź szachulcowej. Wieża wzniesiona została na planie czworoboku zbliżonego do kwadratu o wymiarach około 12 x 12 metrów, z wnętrzem podzielonym na trzy kondygnacje wewnątrz murów o grubości od 2 do 5 metrów. Ze względu na płaski i podmokły teren nie zastosowano podpiwniczenia, którego budowę utrudniać mogło też skaliste podłoże wsypy. Każda z kondygnacji wypełniona była jednym dużym pomieszczeniem. Ich wielkość znacznie wzrastała wraz z wysokością, za sprawą cieńszych murów obwodowych powyżej przyziemia.
Wąska komora parteru przykryta został sklepieniem kolebkowym i doświetlona zaledwie jednym oknem szczelinowym, przeprutym przez ścianę południową. Zajmowała ona środkową i zachodnią część wieży, podczas gdy w grubości masywnego muru wschodniego umieszczono schody na piętro oraz małą komórkę wykorzystującą przestrzeń pod schodami, dostępną portalem bezpośrednio z zewnątrz. Schody wiodły z zewnętrznego portalu przy północnym dziedzińcu na piętro, z pominięciem pomieszczenia parteru, które miało osobne wejście. Ze względu na brak ogrzewania, słabe oświetlenie i małą przestrzeń przyziemia, zapewne pełniło ono rolę spiżarni i składu.
Pomieszczenie pierwszego piętra, w odróżnieniu od gospodarczego przyziemia, zapewne pełniło już funkcje mieszkalne, a najpewniej reprezentacyjne, jako aula w której koncentrowało się życie dzienne. Zajmowało niemal całą przestrzeń wieży i było przykryte dużo wyżej osadzonym sklepieniem kolebkowym o ostrołucznym przekroju. Zapewniało to znaczną przestronność i umożliwiało zebranie znaczniejszej liczby osób. Światło słoneczne wpadało do komnaty poprzez dwa większe niż na parterze okna, prawdopodobnie ostrołuczne, osadzone w dwóch ścianach budynku. Ogrzewanie zapewniać mógł kominek. Być może oprócz klatki schodowej, na piętro prowadziły też zewnętrzne schody bezpośrednio z dziedzińca, przez portal w ścianie północnej.
Komnata drugiego piętra w planie posiadała wymiary zbliżone do pierwszego piętra. Najpewniej pełniła funkcje mieszkalne o bardziej prywatnym charakterze i z tego względu mogła być podzielona na mniejsze przestrzenie szachulcowymi lub drewnianymi przepierzeniami. Przykrywał ją drewniany strop, ogrzewał kominek, a oświetlenie zapewniały trzy lub cztery okna. Powyżej znajdować się jeszcze mogła kondygnacja obronna, o charakterze przykrytego czterospadowym dachem poddasza, lub ewentualnie otwarta, zabezpieczona jedynie blankowanym przedpiersiem.
Stan obecny
Obecnie mury średniowiecznej wieży kryją się w nowożytnym założeniu pałacowym, stanowiąc jego południowo – zachodnią część. Całość jest zrujnowana długotrwałym porzuceniem po ucieczce ostatnich niemieckich właścicieli w 1945 roku. Co prawda w ostatnich latach podjęto próbę remontu, ale została ona przerwana, prawdopodobnie na skutek śmierci właściciela. Oprócz murów obwodowych, ze średniowiecznej budowli przetrwały sklepienia na dwóch pierwszych kondygnacjach, otwór okienny w przyziemiu, być może portal północny i częściowo przekształcone okna na piętrze. Zabytek obecnie nie jest przystosowany do zwiedzania, nie są też udostępnione jego wnętrza.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, dwór obronny, B.Uszałowicz-Piąty, nr 2493, Bagieniec 1994.
Eysymontt K., Średniowieczny dwór w Bagieńcu [w:] Nie tylko zamki: szkice ofiarowane profesorowi Jerzemu Rozpędowskiemu w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Wrocław 2005.
Rosiek A.M., Siedziby rycerskie w księstwie świdnicko – jaworskim do końca XIV wieku, Kraków 2010.