Historia
Wznoszenie katedry, powstałej na miejscu wcześniejszych zabudowań klasztornych, rozpoczęto uroczyście w 1211 roku, kiedy to podczas ceremonii biskup Albert położył jej kamień węgielny. Uważa się, że budowa kościoła nabrała prędkości w 1215 roku, po spaleniu pierwszego kościoła katedralnego na Starym Mieście. W tym czasie zmieniono także materiały budowlane z kamienia na cegłę. Jeszcze w 1254 roku papież Innocenty IV wzywał miejscowych wiernych do przekazywania darowizn na prace budowlane, a już w 1266 biskup Wilhelm z Modeny, legat papieża, odbył radę w katedrze. Uważa się, że do tego czasu prezbiterium i wschodnia część korpusu wraz z transeptem zostały ukończone i oddzielone murem od niedokończonej, dalszej części kościoła. Częściowo ukończono także nawą północną, która pozostała węższa od innych i miała półkoliście zwieńczone okna, podobne do zastosowanych w transepcie.
W drugiej połowie XIII wieku przystąpiono do drugiego etapu budowy, na skutek którego postała trójnawowa budowla halowa, połączona poprzez krużganek po południowej stronie między innymi z zakrystią, kapitularzem, czy refektarzem. Na początku XIV stulecia prawdopodobnie rozpoczęto prace nad wieżą oraz konsekrowano południową kaplicę św. Elżbiety, natomiast na przełomie XIV i XV wieku rozpoczęto prace nad przekształceniem katedry poprzez podwyższenie bocznych ścian nawy głównej, dzięki czemu kościół stał się bazyliką. W tym czasie ukończono również mury wieży i dodano ośmioboczną piramidalną iglicę, a do końca XV wieku przestawiono do korpusu ostatnie boczne kaplice. Tak ukończona, katedra była głównym kościołem biskupim w Inflantach, aż do sekularyzacji w 1561 roku. Co prawda jeszcze w XV wieku planowano przeprowadzenie przebudowy prezbiterium, lecz zamysł ten nie został nigdy przeprowadzony.
Katedra zachowała swój wygląd do 1547 roku, kiedy wybuchł wielki pożar w Rydze. Spłonęła wówczas gotycka wieża kościoła, która dopiero w 1595 roku otrzymała nowe zwieńczenie. Podczas oblężenia miasta w 1710 roku dach katedry został poważnie uszkodzony. Później, podczas prac rekonstrukcyjnych, zmieniono nachylenie dachu naw bocznych, zakrywając okrągłe okna, a chór uzyskał barokowy dach. W 1775 roku rada miejska Rygi nakazała rozbiórkę iglicy wieży i budowę nowej barokowej. Od 1881 do 1914 przeprowadzono gruntowne prace rekonstrukcyjne i remontowe w kościele i krużgankach. W wyniku tych prac katedra i krużganek zyskały swój dzisiejszy wygląd. Dalsze prace renowacyjne przeprowadzono od 1959 do 1962 i w latach 80-tych XX wieku.
Architektura
Katedra wzniesiona została z cegły, kamienia używano jedynie w najwcześniejszej fazie do wzniesienia fundamentów i zewnętrznych narożników budowli. Początkowo posiadała wygląd trójnawowej budowli halowej, jednak na przełomie XIV i XV wieku, gdy zostały dodane kaplice boczne, a mury nawy głównej podwyższone, uzyskała formę czteroprzęsłowej, długiej na 67,9 metra bazyliki (nawa główna otrzymała większą wysokość niż nawy boczne i została doświetlona własnymi oknami). Po wschodniej stronie kościoła znajdowało się wówczas zbliżone do kwadratu prezbiterium z pierwszej połowy XIII wieku, zakończone półkolistą apsydą, sąsiadujące z pochodzącym z tego samego okresu krótkim transeptem o trzech przęsłach (38,3 x 10 metra), po których wschodniej stronie dostawiono dwie płytkie apsydy. Zachodnią część katedry zwieńczyła XIV-wieczna gotycka, masywna wieża, flankowana od północy i południa czworobocznymi kaplicami, otwartymi dużymi arkadami na wnętrze korpusu. Otwarte na korpus zostały również północne i południowe kaplice, fundowane od XIV do końca XV wieku.
Od strony południowej katedry wybudowany został wirydarz, na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 38 x 40 metrów, otoczony gotyckimi krużgankami ze sklepieniami krzyżowo – żebrowymi. Zapewniały one dostęp do skrzydła wschodniego, gdzie zlokalizowana była od północy zakrystia, kaplica św. Jana, dwunawowy i trójprzęsłowy kapitularz, klatka schodowa, pomieszczenie straży oraz kilka mniejszych izb, których pierwotne przeznaczenie nie zostało wyjaśnione. Skrzydło wschodnie już od drugiej połowy XIII wieku było dwukondygnacyjne.
Stan obecny
Katedra w Rydze jest największym średniowiecznym kościołem i najstarszym monumentalnym budynkiem sakralnym na terenie dawnych Inflant, który wpłynął na dalszy rozwój lokalnej architektury. Łączy w sobie cechy architektury romańskiej, wczesnogotyckiej, oraz w mniejszym stopniu barokowej i secesyjnej. Jednym z jej najcenniejszych architektonicznych elementów są XIII-wieczne, wczesnogotyckie krużganki, jedyne zachowane na tych terenach i jedne z nielicznych w Europie Środkowo – Wschodniej. Obecnie katedra służy Łotewskiemu Kościołowi Ewangelicko-Luterańskiemu, jest także miejscem koncertów i obiektem udostępnionym do zwiedzania dla turystów.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.
Strona internetowa doms.lv, Insight into History of Riga Cathedral.