Historia
Zamek Kremon był w średniowieczu jedną z ważniejszych budowli obronnych należących do ryskiej kapituły katedralnej. Powstał w okresie rządów arcybiskupa Alberta Suerbeera, prawdopodobnie około 1255 roku. W 1312 roku został wymieniony jako własność arcybiskupstwa („castrum Cremun”), bezprawnie zagarnięta przez zakon krzyżacki. Nie licząc tego krótkiego okresu pozostawał w rękach kapituły katedralnej aż do wielkiego najazdu wojsk moskiewskich Iwana Groźnego na Inflanty w XVI wieku. Następnie po zakończeniu wojny, wraz z większością regionu znalazł się w granicach Rzeczypospolitej. W 1601 roku zamek został zajęty przez wojska szwedzkie, które nie mogąc utrzymać warowni, wysadziły ją w powietrze. Choć znaczne fragmenty zamku przetrwały, to przestał on odgrywać jakąkolwiek rolę militarną. Po zajęciu Inflant przez Szwecję stał się własnością prywatną, a nowi właściciele nie podjęli się jego odbudowy.
Architektura
Zamek zbudowany został na cyplu nadrzecznej skarpy, wysuniętym ku wschodowi w stronę doliny Gauja, a od północy chronionym wąwozem utworzonym przez wpadający do rzeki strumień. Również od strony południowo – wschodniej zabezpieczeniem budowli były spore spadki terenu, natomiast droga dojazdowa mogła być poprowadzona od południowego – zachodu, a więc od strony szlaku wiodącego do Rygi. Tam też zabezpieczono się przekopując poprzeczny rów. Naprzeciwko zamku istniała niewielka przyzamkowa osada o charakterze podzamcza, prawdopodobnie otoczona drewniano – ziemnymi obwałowaniami.
Zamek posiadał pojedynczy, otoczony kamiennym murem obronnym dziedziniec o nieregularnym kształcie, dostosowanym do formy owalnego w planie wzniesienia. Zbudowany został z kamienia polnego, przy wykorzystaniu wapiennych ciosów do wzmocnienia narożników zabudowań i być może cegły do utworzenia detali architektonicznych. W północnym narożniku obronę zamku wzmacniała kwadratowa w planie wieża o niewielkich rozmiarach, ale główny ciężar obrony spoczywać musiał na prostych kurtynach. Poprzedzona zwodzonym mostem brama wjazdowa na dziedziniec znajdowała się w południowo – zachodniej części obwodu.
W południowym rogu dziedzińca usytuowany był główny, prawdopodobnie trzykondygnacyjny i trójprzestrzenny dom zamkowy. Być może był on wieżowego charakteru, znajdował się bowiem na czole zamku i musiał zabezpieczać fosę. Na jego piętrze mieściła się reprezentacyjna sala, prawdopodobnie refektarz, a także pomieszczenia mieszkalne. Pozostałe kondygnacje miały zapewne funkcje gospodarcze i militarne. Na parterze mogła mieścić się kuchnia, natomiast poddasze zwyczajowo służyło do obrony i jako dodatkowa przestrzeń magazynowa.
Stan obecny
Obecnie z zamku zachowały się jedynie dość niskie fragmenty murów obronnych oraz pojedyncza, kilkumetrowej wysokości ściana budynku mieszkalnego, pochodząca jedynie w części z okresu średniowiecza, gdyż w XIX wieku została poddana romantycznej przebudowie. Z tego okresu pochodzą wszystkie widoczne dziś otwory okienne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.