Historia
Zamek Ērģeme (niem. Ermes) powstał prawdopodobnie w pierwszym dwudziestoleciu XIV wieku lub najpóźniej na początku trzeciej dekady XIV wieku, bowiem po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1323 roku. Służył, podobnie jak inne tego typu proste zamki popasowe, głównie jako skład zapasów żywności bądź broni, miejsce schronienia okolicznej ludności i jako dogodne miejsce postoju maszerujących wojsk. Pod względem militarnym stanowił pomniejszą strażnicę pomiędzy terenami zakonu krzyżackiego a władztwem biskupów dorpackich.
Na początku XV wieku zamek mógł się znajdować w złym stanie, gdyż w 1422 roku wystawiony został dokument krajowego mistrza inflanckiego Siegfrieda Landerra von Spanheim, który najwyraźniej w drodze na północ nocował przed zamkiem, poza jego obwarowaniami, a nie w jednym z pomieszczeń mieszkalnych („vor dem schlosse Ergemes”). W drugiej połowie XV wieku znaczenie Ermes zapewne wzrosło, gdyż obwarowania naprawiono i wzmocniono, dostosowując do użycia broni palnej za sprawą dwóch dobudowanych wież.
W 1560 roku w pobliżu zamku rozegrała się bitwa inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego z wojskami Iwana Groźnego. Zakon po przegranej i odniesieniu sporych strat utracił możliwość obrony swojego terytorium, uległ sekularyzacji, a powstałe na jego miejscu Księstwo Kurlandii i Semigalii wraz z Ermes oddało się pod protekcję Rzeczpospolitej. Panowanie polskie nad zamkiem trwało do lat 20-tych XVII wieku, do czasu zajęcia okolicznych ziem przez Szwedów. W 1670 roku spustoszył go pożar, przestał być zamieszkiwany, lecz część zabudowań nadal wykorzystywano do celów gospodarczych. Całkowicie pozbawiony znaczenia militarnego, aż do XIX wieku służył jako spichlerz.
Architektura
Zamek usytuowano na zalesionym, stosunkowo płaskim i pozbawionym większych przeszkód naturalnych terenie, za wyjątkiem jeziora po stronie wschodniej i częściowo południowej, rozlanego z przepływającej w sąsiedztwie rzeki. Ermes był typowym inflanckim zamkiem popasowym, którego głównym elementem był obszerny, regularny dziedziniec o wymiarach około 74 x 70 metrów, otoczony kamiennym murem obronnym i fosą.
Zabudowania zamku przeznaczone dla załogi i zaplecza gospodarczego znajdowały się wzdłuż muru obwodowego, przystawione do jego wewnętrznego lica i zorganizowane w co najmniej trzech skrzydłach z jednotraktowym układem wnętrz. Pomieszczenia mieszkalne prawdopodobnie miały formę licznych małych izb, pomieszczenia gospodarcze natomiast zapewne znajdowały się w dużych przestrzeniach bez wewnętrznych podziałów.
W drugiej połowie XV wieku zamek rozbudowano, dostawiając okrągłe wieże przystosowane do użycia broni palnej. Jedną z nich wzniesiono w połowie długości zachodniego odcinka muru, drugą natomiast w północno – wschodnim narożu. Dodatkowo na murach narożnika północno – zachodniego znajdować się mogła obła bartyzana. Wieża zachodnia była o tyle nietypową budowlą, iż posiadając w planie kształt cylindryczny mieściła zarazem przejazd bramny. Była więc raczej rondelem, niewielkim barbakanem osłaniającym drogę wjazdową do zamku.
Stan obecny
Obecnie ruiny zamku Ērģeme leżą na uboczu najczęściej uczęszczanych szlaków turystycznych. Znajdują się one w stosunkowo dobrym stanie, jak na średniowieczne zabudowania z terenu Inflant. Przetrwała większość obwodowego muru obronnego oraz dwie cylindryczne wieże z XV wieku, z których jedną w ostatnich latach zadaszono. Do niedawna zaniedbany, zabytek poddawany jest stopniowym pracom renowacyjno – zabezpieczajacym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Ose I., Neugebaute Türme der Burgen Lettlands, „Castella Maris Baltici”, 3-4/2001.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.