Historia
Kościół św Jana w Cēsis (Kieś) zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku i konsekrowany w 1284 roku. Na początku XVI wieku, kiedy rozpoczęła się reformacja, został zdewastowany przez mieszkańców. Był jednym z pierwszych miejsc na Łotwie, gdzie wierni zwrócili się ku reformacji, a świątynia stała się z czasem jednym z ważniejszych jej ośrodków. Podczas kontrreformacji między 1582 a 1621 kościół na powrót stał się własnością biskupią. Podczas wojny polsko-szwedzkiej został uszkodzony, a po pożarze w 1607 roku pozostały jedynie wypalone mury. Od 1626 roku rozpoczęto odbudowę, po przeprowadzeniu której w 1629 kościół został oddany luteranom. Po ostatnim wielkim pożarze w 1748 roku mury kościoła wzmocniono masywnymi przyporami. W XIX wieku i na początku XX stulecia przeprowadzono rozległą renowację połączoną z przebudową, próbującą przywrócić świątyni pierwotny wygląd (między innymi podwyższono wóczas wieżę). Ostatnie zniszczenia kościół odniósł podczas drugiej wojny światowej w 1944 roku, naprawione następnie w latach 1945-1947.
Architektura
Kościół w XIV/XV wieku osiągnął formę okazałej trójnawowej bazyliki (największej na terenie Łotwy, poza Rygą), składającej się z czteroprzęsłowego korpusu nawowego, czworobocznej, początkowo dość niskiej wieży na osi elewacji zachodniej oraz dwubocznie zamkniętego i dwuprzęsłowego prezbiterium po stronie wschodniej. Długość kościoła wyniosła 65 metrów, a szerokość 32 metry. Dodatkowo po stronie północnej do świątyni dobudowana została zakrystia.
Ściany boczne przeprute zostały gotyckimi oknami ostrołukowymi z maswerkami i wzmocnione masywnymi, ale już nowożytnymi przyporami. Prezbiterium i nawa główna na całej długości ozdobiona została fryzem utworzonym z niewielkich ostrołukowo zamkniętych wnęk. Pierwotnie dostęp do kościoła odbywał się przez ostrołukowy portal z piaskowca w zachodniej fasadzie nawy głównej, później przysłoniętym kruchtą w przyziemiu wieży. Został on ozdobiony przedstawieniami fantastycznych zwierząt, podobnie udekorowano także w formie ludzkich głów gotyckie konsole podtrzymujące krzyżowo – żebrowe sklepienia w prezbiterium i korpusie nawowym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.