Historia
Zamek Burtnieki (niem. Burtneck) wzniesiono w pierwszej połowie XIV wieku, natomiast po raz pierwszy w źródłach pisanych został on odnotowany w 1366 roku. Nie miał dużego znaczenia militarnego, stanowił raczej obwarowany punkt składu uzbrojenia, czy też zapasów żywności, między innymi zboża i ryb poławianych w pobliskim jeziorze oraz ośrodek kontroli okolicznych ziem. Był też częstym przedmiotem sporów pomiędzy roszczącymi sobie do niego prawo arcybiskupami ryskimi a zakonem krzyżackim. Administracyjnie podlegał komturom w Wenden, stanowiąc źródło dochodów tamtejszego ośrodka zakonnego.
W trakcie wojen inflanckich z drugiej połowy XVI wieku, po najeździe wojsk Iwana Groźnego na Inflanty i sekularyzacji zakonu krzyżackiego, zamek przyłączono do Rzeczpospolitej. Stał się on własnością ufundowanego przez króla Stefana Batorego biskupstwa Wenden. W kolejnym stuleciu należał do Szwecji, następnie do Rosji, a od połowy XVIII, aż do początku XIX wieku był własnością prywatną, stopniowo popadającą w ruinę i rozbieraną na rzecz nowożytnej rezydencji mieszkalnej. Około 1840 roku usunięto budynek bramny, ponadto na starych piwnicach wzniesiono nowy dom.
Architektura
Burtneck usytuowano na niewielkim wzniesieniu w pobliżu południowych brzegów dużego jeziora Burtnieks. Był to typowy zamek popasowy, z obszernym dziedzińcem na planie zbliżonym nieco do czworoboku o wymiarach około 85 x 81 metrów, otoczonym kamiennym murem obronnym i dookolną fosą. Obwód utworzony był z wielu prostych i krótkich odcinków, z co najmniej trzema ściętymi narożnikami. Budowla nie posiadała wieży ani systemu baszt, dlatego obrona opierać musiała się na przewadze wysokości jaką dawał masywny mur, zapewne w koronie zwieńczony chodnikiem straży i blankowanym przedpiersiem. Duża szerokość muru, wynosząca około 2,3 metra, wskazywałaby iż nie było konieczności poszerzania korony drewnianym gankiem.
Brama wjazdowa do zamku znajdowała się w zachodnim narożniku, gdzie utworzono wysunięty w stronę fosy budynek z przejazdem w przyziemiu i co najmniej jednym piętrem powyżej. Jego wnętrze tworzyć miało zespół trzech kolejnych portali bramnych zabezpieczających wjazd na dziedziniec, najpewniej chronionych wrotami i broną. Ponadto w południowo – wschodniej części dziedzińca mieściła się mniejsza brama, zapewne furta o pomocniczym znaczeniu.
Wewnątrz obwodu obronnego mogły stacjonować zbrojne oddziały lub wozy kupieckie, mógł on też służyć jako skład zapasów żywności lub broni. Główny dom mieszkalny znajdował się przy odcinku północno – zachodnim. Przy wewnętrznych ścianach murów obronnych mogły też znajdować się kolejne zabudowania gospodarcze wzniesione w konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. Charakterystyczny dla zamków popasowych był brak podziału dużego dziedzińca na część rezydencjonalną i gospodarczą.
Stan obecny
Dziś na miejscu średniowiecznego zamku leży nowożytna rezydencja z XVIII-XIX wieku. Najciekawszymi pozostałościami pierwotnej warowni są zarośnięte krzewami i drzewami fragmenty murów zamkowych, obecnie w najwyższych miejscach dochodzące do około 4 metrów wysokości.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.