Historia
Ziemie Semigalii na których wzniesiono zamek stanowiły region graniczny między pogańską Litwą a zakonnymi Inflantami. Pomimo kolejnych prób podboju podejmowanych od pierwszej połowy XIII wieku, przez kolejne 200 lat obszar ten stanowił rejon walk litewsko – krzyżackich, które doprowadziły do wyludnienia znacznego pasa ziemi. Dopiero w XV wieku po chrystianizacji Litwy i nasileniu kontaktów handlowych, chcąc umocnić swoją kontrolę, z inicjatywy mistrza inflanckiego Heidenreicha Vincke von Overberg, zakon krzyżacki wzniósł zamek w Bausce. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1443 roku, ale ukończony został zapewne dopiero w 1451. Nie był przewidziany na siedzibę konwentu, lecz jedynie wójta, podległego komturom Ascheraden.
W okresie rządów krzyżackich zamek szczęśliwie uniknął zniszczeń wojennych, głównie z powodu oddalenia od najniebezpieczniejszej, wschodniej granicy. W latach 30-tych XVI wieku więziono na nim Burkarda Waldisa, byłego franciszkanina i zagorzałego propagatora reformacji. Po upadku zakonu i sekularyzacji Bauska należała do Korony polskiej, a następnie w latach 1561-1562 siedzibę miał tu ostatni arcybiskup ryski Wilhelm. Po 1562 roku zamek stał się główną rezydencją nowo powstałego Księstwa Kurlandii i Semigalii. Wtedy też przebudowano przedzamcze, stawiając w nim renesansowy pałac książęcy.
W XVII wieku warownia stała się częstym świadkiem walk polsko – szwedzkich. W 1625 roku po zaciętych walkach został zdobyty szturmem przez wojska szwedzkie, które okupowały go do 1628 roku, gdy został odbity przez armię polsko – litewską. Po raz kolejny zdobyty został przez Szwedów w 1658 i 1701 roku, kiedy to czasowo przebywał w nim król Szwecji Karol XII. Wtedy też na jego rozkaz ostatni raz wzmocniono obwarowania zamku wałami ziemnymi. Inwestycja ta nie uchroniła Bauski przed armią rosyjską, która w 1704 roku zajęła zamek, po czym na rozkaz Piotra Wielkiego wysadziła w powietrze jego znaczną część. Choć Rosjanie wycofali się parę lat później, zamku nigdy już nie odbudowano i przez kolejne 200 lat ocalałe fragmenty służyły jako spichlerz, więzienie, szpital i niestety jako źródło materiału budowlanego.
Architektura
Zamek w Bausce wzniesiono na wzniesieniu na wysokim cyplu u zbiegu dwóch rzek, którego stoki stromo opadały ku brzegom na północy i południu. Warunki terenowe szczególnie zabezpieczały północną stronę zamku, co znalazło odzwierciadlenie w grubości muru w tamtej części, wyraźnie cieńszego niż na pozostałych kierunkach.
Zamek posiadał kształt nieregularnego czworoboku o wymiarach około 56 x 31 metrów rozszerzającego się ku zachodowi z dwoma skrzydłami budynków: północnym i wschodnim. Obronę zapewniały dwie podkowiaste wieże po najbardziej zagrożonej stronie wschodniej: wysunięta przed lico muru południowa wieża czworoboczna, oraz podobna czworoboczna wieża w narożniku północno – zachodnim. Masywna wieża podkowiasta po stronie południowo – wschodniej wraz z nieco mniejszą północno – wschodnią, broniły zlokalizowanej pomiędzy nimi głównej bramy zamkowej, która prowadziła na teren wschodniego przedzamcza. Te zaś chronione było przez dwie baszty artyleryjskie umieszczone we wschodnich narożach. Rolę zewnętrznych obwarowań spełniała przekopana przez cypel fosa.
Wieża podkowiasta otrzymała średnicę około 16 metrów i bardzo grube mury o 3,6 metrach szerokości. Jej wnętrze podzielono na pięć kondygnacji, przy czym piwnicę i parter zwieńczono sklepieniem kolebkowym, a na pierwszym piętrze utworzono reprezentacyjną komnatę o wymiarach 9 x 9,4 metra, przykrytą sklepieniem gwiaździstym. Była ona połączona z skrzydłem wschodnim oraz skomunikowana z innymi kondygnacjami za pomocą schodów ukrytych w grubości muru. Zaopatrzono ją również w kominek oraz w wykusz latrynowy po stronie południowej.
Wewnątrz zabudowań zamkowych, usytuowanych na dziedzińcu przy północnej i wschodniej kurtynie murów, mieściły się pomieszczenia wójta, garnizonu i zaplecze gospodarcze. Ich kondygnacje rozdzielały płaskie drewniane stropy. Na zamku z pewnością znajdowała się także kaplica, prawdopodobnie położona w północno – zachodniej, czworobocznej, narożnej wieży.
Stan obecny
Zamek w Bausce jest jednym z lepiej zachowanych na terenie historycznej Semigalii. W najlepszym stanie znajduje się dawne przedzamcze wschodnie z renesansowym pałacem i dwoma basztami artyleryjskimi. Z zamku górnego najciekawszym i najlepiej zachowanym elementem jest główna wieża zamkowa. Po szeregu prac konserwatorskich, w 1990 roku na zamku założono muzeum, które kontynuuje badania i prace renowacyjne oraz udostępnia zabytek do zwiedzania. Organizowane są także liczne imprezy kulturalne, koncerty i uroczystości.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.
Borowski T, Miasta, zamki i klasztory, Inflanty, Warszawa 2010.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.
Zamki regionu Morza Bałtyckiego, red. T.Kjaergaard, Bydgoszcz 1995.