Historia
Wieża mieszkalna w osadzie Cloonboo prawdopodobnie zbudowana została w XV wieku, być może z fundacji rodu De Burgo (Burke), którego liczni przedstawiciele byli na terenie parafii Annaghdown inicjatorami budowy i posiadaczami większości późnośredniowiecznych domów wieżowych. W 1574 roku odnotowano, że właścicielem wieży w Cloonboo był niejaki Moyler MacShean, znany z antyangielskiego nastawienia. Wzmianka ta powstała w ramach listy sporządzonej dla lorda Henry’ego Sidneya, potrzebnej do umowy między gaelickimi wodzami a angielską administracją (w 1585 roku zastąpiła ona wiele starszych opłat jednym podatkiem od gospodarstw rolnych).
W 1610 roku prawa do wieży „Clowne Bowe” posiadał John Bourke fitz Riccard of Dery mc Lagney, natomiast w latach 1611-1612 wokół Cloonboo toczył się spór między Johnem Boorke z Derremclaghney a Henrym Lynchem. Ostatecznie akt Josepha Hamptona z 1633 roku przyznał wieżę sir Henry’emu Lynchowi i innym członkom jego rodziny. Sir Henry Lynch zmarł dwa lata później, a jego majątek został przekazany synowi i dziedzicowi, sir Robuckowi Lynchowi. Już jednak w 1641 roku, w trakcie walk irlandzko-angielskich, Joseph Hampton zeznał, że został siłowo pozbawiony dzierżawy zamku i części ziemi „Clanbowe” przez brata Robucka Lyncha, kapitana Morrisa Lyncha, który sprowadzić miał kowala i wyrabiać przy wieży uzbrojenie.
W czasie działań plantacyjnych w północno – zachodniej części Irlandii, prowadzonych za rządów Olivera Cromwella, sir Robuck Lynch został wysiedlony do Carra w hrabstwie Mayo, zaś Cloonboo zostało przyznane pułkownikowi Williamowi Legge. Nowy właściciel w 1675 roku sprzedał znaczną część ziemi wraz z wieżą rodzinie Skerrett. Dzierżyli oni Cloonboo do drugiej połowy XVIII wieku, kiedy to popadli w kłopoty finansowe i zostali pozbawieni majątku na rzecz wierzycieli, rodziny Blake. Stara wieża zapewne nie pełniła już wówczas funkcji mieszkalnych.
Architektura
Wieża zbudowana została na niewielkim wzniesieniu, na nisko położonym bagiennym terenie, na planie prostokąta o wymiarach 11,6 x 10,2 metra. U podstawy wyposażona została w typowy dla budownictwa anglo-normańskiego wydatny cokół z pochyłymi elewacjami (ang. batter), ale nawet wyżej murów nie wyprowadzono w pionie, lecz nietypowo aż do poziomu najwyższej kondygnacji utworzono z nachyleniem. Ściany wzniesiono od strony lica z dużych bloków wapienia, opracowywanego i układanego w regularne warstwy. Utworzyły one masywne, grube mury do wysokości drugiej kondygnacji. Wyżej szerokość ścian zmniejszono prawie o połowę, przypuszczalnie obawiając się problemów ze statyką. W koronie muru prawdopodobnie znajdował się dookolny chodnik straży, ukryty za blankowanym przedpiersiem.
Wejście do wieży znajdowało się mniej więcej pośrodku ściany północnej. Umieszczone w portalu drzwi mogły być blokowane ryglem, zasuwanym do długiego otworu w grubości muru. Wyżej ochronę wejścia zapewniał wykusz machikułowy, osadzony na kamiennych wspornikach. W korytarzowym przedsionku w grubości muru nie utworzono wnęki dla strażnika lub odźwiernego, ale po prawej stronie połączono go ze spiralną klatką schodową w narożniku północno – zachodnim. Przejście do klatki schodowej zabezpieczone było otworem tak zwanej mordowni, przebitym z korytarza w grubości muru na pierwszym piętrze.
Pomieszczenie przyziemia wieży było przykryte sklepieniem kolebkowym i doświetlone jedynie dwoma szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza otworami. Zapewne tradycyjnie pełniło rolę spiżarni i składu. Mieszkalna druga kondygnacja wyposażona była już w kominek w ścianie południowej i w latrynę, dostępną długim korytarzem w grubości muru, w celu zapewnienia większej prywatności zakręcającym w narożniku północno – wschodnim. Korytarz doświetlały dwie szczeliny, natomiast główne pomieszczenie dwa okna. Pomieszczenie trzeciej kondygnacji wyróżniało się większymi rozmiarami, uzyskanymi za sprawą obniżenia grubości murów. Wyposażone było w kominek, latrynę i schodu prowadzące w dół do komory ukrytej w pasze sklepienia.
Stan obecny
Wieża jest dziś mocno porośniętą bluszczem ruiną, zachowaną do poziomu trzeciej kondygnacji, z licznymi ubytkami murarki w narożnikach, części cokołowej i w miejscach otworów okiennych. Brakuje także portalu wejściowego oraz wykusza machikułowego, po którym pozostały wsporniki. Przetrwało jedynie kilka otworów szczelinowych, ciężkich do dojrzenia z powodu bluszczu. Wieża znajduje się na terenie prywatnym, więc w celu obejrzenia zabytku wymagane jest uzyskanie zgody właściciela.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
McGoldrick I., Cloonboo Castle, „Annaghdown Heritage Society”, 15/2024.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.