Historia
Wieża Cloonacauneen przypuszczalnie zbudowana została w XV wieku, z fundacji możnego rodu Burke, potomków anglo-normańskich przybyszy, piszących się początkowo de Burgh lub de Burgo, którzy weszli w posiadanie rozległych dóbr w regionie Connacht. W 1574 roku Cloonacauneen znajdować się miało w posiadaniu Richarda Burke’a, zaangażowanego w antyangielskie zbrojne wystąpienia. Z powodu konfliktów z angielską Koroną Burke’owie utracili Cloonacauneen przed połową XVII wieku na rzecz rodziny Blake. Wieża w Cloonacauneen, w odróżnieniu od wielu innych budowli tego typu, użytkowana była przez długi czas. W XIX stuleciu, celem polepszenia warunków mieszkalnych, dobudowano do niej nowożytny dom. Wraz z wieżą został on gruntownie wyremontowany w latach 60-tych XX wieku.
Architektura
Wieża zbudowana została na planie prostokąta o długości około 9,5 metra i szerokości 7,5 metra. Dość skromne rozmiary nadrobiono dobrej jakości murarką, gdyż wieża wzniesiona została z opracowanego od strony lica kamienia, w dużej części układanego przy zachowaniu równych warstw. Dodatkowo narożniki wzmocniono jeszcze lepiej opracowanymi i większymi ciosami. Mury tradycyjnie utworzono grube, zwłaszcza w przyziemiu, gdzie w części cokołowej zastosowano typowe dla Anglo-Normanów pochyłe elewacje wzmacniające stabilność konstrukcji. Wieża pierwotnie była budowlą wolnostojącą w ramach dziedzińca, który w XV/XVI wieku musiał być chroniony bliżej nieznanymi obwarowaniami drewniano – ziemnymi. Ze względu na brak większych przeszkód w naturalnym ukształtowaniu terenu, zapewne był to ziemny wał i fosa.
Zewnętrzne elewacje wieży pierwotnie przeprute były nielicznymi i wąskimi otworami okiennymi i strzeleckimi. W dolnych kondygnacjach były to proste, rozglifione do wnętrza szczeliny. Na wyższych piętrach w ważniejszych pomieszczeniach stosowano okna jednodzielne i dwudzielne okna lancetowate, niektóre z zamknięciami w popularne ośle grzbiety, od środka osadzone w wnękach z dwuspadowymi zamknięciami. Ponadto wieża wyposażona została w szczelinowe otwory strzeleckie, w tym rozmieszczone w samych narożnikach budynku, celem wyeliminowania martwych pól ostrzału. W koronie mury wieży zwieńczono blankowanym przedpiersiem, ochraniającym dookolny chodnik straży, poprowadzony wokół zadaszenia najwyższej kondygnacji.
Wejście do wieży umieszczono na poziomie gruntu w ścianie wschodniej, w uskokowym portalu z ostrołucznym obramieniem, pierwotnie zamykanym żelazną kratą, blokowaną łańcuchem przeciąganym przez otwór w murze. Jako, że nad przedsionkiem w grubości muru znajdowała się niewielka komora, wejście mogło być także chronione otworami tak zwanych mordowni. Typowym elementem zabezpieczenia był też rygiel, rodzaj grubej belki lub sztaby, zasuwany do otworu w murze i blokujący otwarcie drzwi. Nie wiadomo, czy w Cloonacauneen nad wejściem znajdował się wykusz machikułowy, element często spotykany w ówczesnych irlandzkich wieżach meiszkalnych.
Wnętrze wieży podzielone zostało na cztery kondygnacje, połączone za pomocną spiralnej klatki schodowej osadzonej w grubości muru południowo – wschodniego narożnika. Tradycyjnie dla wież mieszkalnych kolebkowym sklepieniem przykryte zostało nie przyziemie, ale przedostatnia kondygnacja. Pozostałe główne pomieszczenia zwieńczone zostały drewnianymi stropami. Najniższy poziom ze względu na słabe oświetlenie pełnić musiał funkcje gospodarcze, jako przestrzeń magazynowa i chłodna spiżarnia. Druga kondygnacja wyposażona już została w kominek w ścianie północnej. Do latryny prowadził korytarz w grubości muru, osadzony pomiędzy drugą a trzecią kondygnacją mieszkalną. Najwyższe piętro było główną kondygnacją mieszkalno – reprezentacyjną. Ogrzewał ją północny kominek, ponadto wyposażona była w przejście do latryny. Z tej ostatniej zejście wiodło przez właz w podłodze do ukrytej komory w południowej pasze kolebki trzeciej kondygnacji.
Stan obecny
Wieża jest dziś prawie w całości zachowaną i odnowioną w XX wieku budowlą, stanowiącą własność prywatną. Wraz z przystawionym od południa nowożytnym budynkiem mieści pokoje do wynajęcia, restaurację i bar, ale prawdopodobnie dostęp od strony zewnętrznej jest wolny. Niestety duża część okien średniowiecznej budowli została przekształcona, a przedpiersie w całości jest współczesną rekonstrukcją. Wewnątrz zachowały się kominki, sklepienie trzeciej kondygnacji oraz latryny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leask H.G., Irish castles and castellated houses, Dundalk 1951.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.