Historia
Wieża Clondegoff, zwana także Cloondagauv lub Cloondadauv, zbudowana została około przełomu XV i XVI wieku. Jej fundatorami byli przedstawiciele rodu Burke z Ballydoogan, pośledniej gałęzi rodziny earlów z Clanrickard, pierwotnie osiadłej na zamku Cloghroark, a następnie w Ballintubber. Clondegoff najpewniej nie było ich główną siedzibą, lecz budowlą wykorzystywaną do kontroli połowu ryb i handlu na Lough Derg. Pierwotną funkcję Clondegoff pełniło do połowy XVII wieku, kiedy to w trakcie walk irlandzkich katolików z protestanckim wojskami Olivera Cromwella wieża została zajęta i skonfiskowana. W późniejszych latach rodzina Burke odzyskała miejscowy majątek, lecz wieża utraciła już wówczas rolę mieszkalną na rzecz sąsiednich nowożytnych zabudowań. W 1887 roku były one świadkiem wielkiej eksmisji, gdy dzierżawcy posiadłości sprzeciwili się próbom właściciela ziemskiego podniesienia czynszów.
Architektura
Wieża zbudowana została na zachodnim brzegu Lough Derg, z widokiem na akwen w stronę północną, północno – zachodnią i wschodnią. Usytuowano ją bardzo blisko linii wody, przy której umieszczono rampę do wyciągania łodzi. Na południu znajdował się dziedziniec, zapewne wypełniony pomocniczą zabudową gospodarczą. Wieżę założono na planie czworoboku o wymiarach zewnętrznych 8,7 metra z północy na południe i 10,1 metra ze wschodu na zachód. Mury utworzono bardzo masywne, zwłaszcza w przyziemiu, gdzie zewnętrzne elewacje pochylono ku nieco węższej części powyżej parteru. Ściany wykonano w większości z płaskich, opracowanych z grubsza kamieni, a także z dużych, precyzyjniej ociosanych kwadr wzmacniających narożniki.
Wejście do wieży zlokalizowano na poziomie gruntu w ścianie południowej, gdzie osadzono ostrołuczny portal, pierwotnie zapewne zamykany żelazną kratą i drzwiami z ryglem. Jego ochronę zapewniał ponadto machikułowy wykusz zawieszony na trzech konsolach na przedpiersiu. Kolejne dwa wykusze znajdowały się na naprzeciwległych narożnikach południowo – wschodnim i północno – zachodnim. Oprócz wejścia mury wieży przeprute były nielicznymi, wąskimi otworami okiennymi i strzeleckimi. Najprostsze i najmniejsze szczeliny umieszczono w przyziemiu oraz na kilku kondygnacjach w klatce schodowej. Na piętrach znajdowały się fazowane od zewnątrz szczelinowe okna prostokątne, okna lancetowate i okna zamykane popularnymi w okresie gotyku tak zwanymi oślimi grzbietami. Największe okna wielodzielne znajdowały się na najwyższej reprezentacyjnej kondygnacji. Ponadto w murach wieży umieszczono szeroki otwór wylotowy kanału latryny, liczne otwory usuwające wodę deszczową z chodnika straży zza przedpiersia, a także dwa nietypowe otwory o formie równoramiennego krzyża maltańskiego.
We wnętrzu, za portalem wejściowym tradycyjnie znajdował się przedsionek, wnęka dla strażnika lub odźwiernego oraz proste schody, w narożniku południowo – wschodnim przechodzące w spiralną klatkę schodową. Wszystkie te elementy osadzono w grubości masywnego muru obwodowego. Nieogrzewane i doświetlane trzema otworami szczelinowymi pomieszczenie przyziemia musiało pełnić rolę składu trunków i jedzenia. Wyżej mieściły się trzy ogrzewane zachodnimi i wschodnimi kominkami kondygnacje mieszkalne oraz komnata reprezentacyjna na najwyższym piętrze. Nad nią dodatkową przestrzeń gospodarczą lub sypialną zapewniało przykryte dwuspadowym dachem poddasze.
Stan obecny
Wieża zachowała się do czasów współczesnych w pełnej wysokości. Jest wyjątkowo malowniczo usytuowana, ale na wejście uzyskać trzeba zgodę od miejscowego prywatnego właściciela. Wnętrze zabytkowej budowli najpewniej nie jest otwarte dla zwiedzających. Choć była poddawana częściowym pracom remontowym, w kilku miejscach jej mury są nadal mocno spękane, a niektóre otwory okienne uszkodzone. Na nowy wymieniony został portal wejściowy w przyziemiu. Przetrwały oryginalne wykusze machikułowe oraz kilka pierwotnych otworów okiennych i strzeleckich, w typ nietypowe o kształcie krzyży maltańskich.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Larkin P., The castles of Lough Derg: an illustrated survey, „Journal of the Galway Archaeological and Historical Society”, 64/2012.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.